พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ / (พระองค์เจ้าเนาวรัตน์
หัสข้อมูล
TLD-002-1631
ชื่อ - สกุล
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ / (พระองค์เจ้าเนาวรัตน์
นามแฝง
ธ.ร., ถ.ธ.ส., ถิตธรังโสตถิ
เกิด
วันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2388
เสียชีวิต
วันที่ 14 ธันวาคม พ.ศ. 2433
ประวัติ
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ พระนามเดิม พระองค์เจ้าเนาวรัตน์ เป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ประสูติแต่เจ้าคุณจอมมารดาเอม เมื่อวันที่ 3 มีนาคม พ.ศ. 2388
กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ยังได้รับพระมหากรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นกรรมสัมปาทิกหอพระสมุดวชิรญาณถึง 2 ปี คือ ในพ.ศ. 2430 ทรงทำหน้าที่บรรณารักษ์ และพ.ศ. 2431 ทรงทำหน้าที่ปฏิคม การที่ทรงเป็นกรรมสัมปาทิกของหอพระสมุดวชิรญาณ ทำให้พระองค์ทรงพระนิพนธ์เรื่อง และตอบปัญหาต่างๆ ที่เป็นเครื่องบันเทิงของสมาชิกเป็นจำนวนมาก ซึ่งส่วนมากทรงใช้พระนามแฝงว่า ธ.ร. , ถ.ธ.ส., และ ถิตธรังโสตถิ
พระเจ้าราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นสถิตย์ธำรงสวัสดิ์ ประชวรสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 14 ธันวาคม พ.ศ. 2433 พระชันษา 46 ปี ทรงเป็นต้นราชสกุลนวรัตน์ มีหม่อมเจ้าชาย 7 องค์ หม่อมเจ้าหญิง 4 องค์ รวม 11 องค์
ผลงาน / งานประพันธ์
1. เรื่องราวเบ็ดเตล็ดครั้งแผ่นดินเจ้าตาก
2. โคลงความชัง จำนวน 6 บท ในโคลงว่าด้วยของสิ่งเดียว ซึ่งต่อมานำไปรวมพิมพ์ใหม่ใช้ชื่อว่า โคลงพิพิธพากย์
3. โคลงศัพท์เปรียวเชื่อง จำนวน 10 บท ในโคลงว่าด้วยของสองสิ่ง ซึ่งต่อมารวมพิมพ์ใหม่ใช้ชื่อว่า โคลงอุภัยพากย์
4. เรื่องการขับร้อง
5. เรื่องลอยกระทงแข่งเรือราษฎร
6. เรื่องการฉลองหอพระสมุดวชิรญาณ
7. โคลงถวายอาลัยในพระเจ้าน้องยาเธอ พระองค์เจ้าศรีเสาวภางค์
8. วชิรญาณสุภาษิต
9. โคลงภาพพระราชพงศาวดาร
โคลงประกอบรูปที่ 12 แผ่นดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ภาพยิงถูกกิ่งโพธิ์ในค่ายพระเจ้าหงสาวดี
โคลงประกอบรูปที่ 16 แผ่นดินสมเด็จพระมหินทราธิราช ครั้งที่ 1 ภาพพระมหาธรรมราชาปล่อยแพไฟ
โคลงประกอบรูปที่ 17 แผ่นดินพระมหาจักรพรรดิราชาธิราช ครั้งที่ 2 ภาพพระเจ้าหงสาวดีขุดอุโมงค์เข้าตีพระนคร
โคลงประกอบรูปที่ 18 แผ่นดินพระมหินทราธิราช ครั้งที่ 2 ภาพพระเจ้าหงสาวดีให้ถมถนนข้ามน้ำ
10. นัจจะเวธี โคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์
ผู้เรียบเรียง
พลตรี หม่อมราชวงศ์ศุภวัฒย์ เกษมศรี
เอกสารอ้างอิง
รัชนี ทรัพย์วิจิตร. ทำเนียบผู้บริหารหอพระสมุดชิรญาณ และเจ้าหน้าที่ พ.ศ. 2424 – 2476. กรุงเทพฯ : หอสมุดแห่งชาติ, 2543.
ราชกิจจานุเบกษา ร.ศ. 109 เล่ม 7.
ราชสกุลวงศ์ (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ : จันวาณิชย์, 2525. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมราชวงศ์บุญรับ พินิจชนคดี ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส วันที่ 30 มีนาคม พุทธศักราช 2525)
เรื่องเฉลิมพระยศเจ้านาย ฉะบับมีพระรูป. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้งแอนด์พับลิชชิ่ง, 2538. (ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้พิมพ์พระราชทาน ในการพระราชพิธีสถาปนาพระอิสริยศักดิ์ และบำเพ็ญพระราชกุศลฉลองพระชนมายุ 6 รอบ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา วันที่ 6 พฤษภาคม พุทธศักราช 2538)
วชิรญาณสุภาษิต กับบทแถมของกรมหลวงประจักษ์ฯ. พระนคร : โรงพิมพ์โสภณพิพรรฒธนากร, 2467. (พิมพ์ในงานพระศพพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปากคม ครบปัญญาสมวาร วันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2467)
ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พล.ต. ม.ร.ว. และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : บรรณกิจ, 2549.
รูปแบบลิขสิทธิ์
Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
