พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ
หัสข้อมูล
TLD-002-0051
ชื่อ - สกุล
พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติ
เกิด
วันที่ 25 กันยายน พ.ศ. 2414
เสียชีวิต
วันที่ 5 พฤษภาคม พ.ศ. 2470
ประวัติ
เป็นพระโอรสในกรมพระราชวังบวรวิไชยชาญกับจอมมารดาเลี่ยมใหญ่
พ.ศ. 2431 พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติได้ทรงรับราชการในแผนกรับหนังสือ กรมยุทธนาธิการ ทรงทำหน้าที่ร่างหนังสือโต้ตอบราชการ ทรงเจริญก้าวหน้าในตำแหน่งหน้าที่การงาน คือ ได้เป็นร้อยตรี ตำแหน่งเลขานุการของผู้ช่วยผู้บัญชาการทหารบก ตำแหน่งนายเวร หนังสือโต้ตอบ และเป็นนายร้อยเอก ตำแหน่งผู้ช่วยนายเวรใหญ่ทหารบก และเป็นนายเวรใหญ่ทหารบกต่อมา
พ.ศ. 2435 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติทรงย้ายไปรับราชการกระทรวงมหาดไทย ทรงรับตำแหน่งนายเวรหนังสือลับ แล้วทรงเป็นเลขานุการกระทรวง ต่อมาทรงเป็นปลัดกรมมหาดไทยฝ่ายพลำภังและปลัดบัญชี จนถึงพ.ศ. 2453 ทรงย้ายไปรับราชการในตำแหน่งเลขานุการหอพระสมุดวชิรญาณเป็นเวลาถึง 14 ปี ได้เป็นผู้ตรวจชำระต้นฉบับและจัดพิมพ์หนังสือถึง 509 เรื่อง ที่สำคัญเช่น บทละครเรื่องรามเกียรติ์และบทละครเรื่องอิเหนาพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย เสภาเรื่องขุนช้างขุนแผนฉบับหอพระสมุดวชิรญาณ บทละครเรื่องอิเหนาพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เป็นต้น
พ.ศ. 2456 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระบรมราชโองการให้สถาปนาพระองค์เจ้ากัลยาณประวัติเป็นพระราชวรวงศ์เธอ กรมหมื่นกวีพจน์สุปรีชา ดังความตอนหนึ่งในประกาศพระบรมราชโองการฯ ได้ทรงยกย่องว่า “พระราชวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้ากัลยาณประวัติมีความรู้ในวิชชาสยามไวยากรณ์โดยชำนิชำนาญ...และในสมัยนี้ก็นับว่าเป็นจินตกวีผู้มีโวหารพิเศษ”
ผลงาน / งานประพันธ์
1. โคลงเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงเทพยวดี ใน กลอนจารึกแต่งประทีปที่บางปะอิน*
2. โคลงกระทู้วชิรญาณ ส่งประกวดในงานของหอพระสมุดวชิรญาณ
3. ฉันท์สดุดีสังเวยการพระราชพิธีฉัตรมงคล ลาที่ 2 ว่าด้วยขอพรเทวดา
4. มหาชาติคำฉันท์สังเขป
5. อลินจิตต์คำฉันท์
6. นิทานคำโคลง
7. โคลงผลไม้รายเดือน
ผู้เรียบเรียง
วิกัลย์ พงศ์พนิตานนท์
เอกสารอ้างอิง
จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. (คณะกรรมการจัดพิมพ์หนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุพระราชพิธีสมมงคลพระชนมายุเท่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)
ราชสกุลวงศ์ (ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม). กรุงเทพฯ : จันวาณิชย์, 2525. (พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพหม่อมราชวงศ์บุญรับ พินิจชนคดี ณ เมรุวัดเทพศิรินทราวาส วันที่ 30 มีนาคม พ.ศ. 2525)
รูปแบบลิขสิทธิ์
Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
