เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ นามเดิม หม่อมราชวงศ์หลาน  เป็นบุตรพระวรวงศ์เธอ  พระองค์เจ้าสิงหนาทราชดุรงคฤทธิ (ซึ่งเป็นพระโอรสกรมพระพิทักษ์เทเวศร์) กับหม่อมสุด บุตรีขุนพัฒน์ (ทอง)  เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์เป็นพระราชนัดดาที่ทรงพระเมตตาเป็นพิเศษ  ทรงเรียกว่า “หลาน” ทุกคราว  จนกลายเป็นชื่อไปตลอดอายุ   ได้ถวายตัวเข้ารับราชการในรัชกาลที่ 4 เมื่อถึงรัชกาลที่ 5 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นนายกวดมหาดเล็กหุ้มแพร แล้วเป็นนายจ่ายง ต่อมาเป็นหลวงเดชนายเวร  ภายหลังเป็นเจ้าหมื่นสรรเพธภักดี  แล้วเลื่อนเป็นพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ จางวางมหาดเล็ก  ครั้นถึง พ.ศ. 2443 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเป็นเจ้าพระยาเทเวศรวงศ์วิวัฒน์