พระราชโอรสพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ  พระราชชนนีคือสมเด็จพระพันวัสสาใหญ่  หรือกรมหลวงอภัยนุชิต เมื่อสมเด็จพระราชบิดาเสวยราชย์แล้ว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาให้เป็นเจ้าฟ้าธรรมธิเบศร  กรมขุนเสนาพิทักษ์   เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรทรงเป็นกวีเอกในสมัยอยุธยาตอนปลาย  ในพ.ศ. 2278 สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศทรงพระประชวร เจ้าฟ้านเรนทร์  กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์  พระเจ้าหลานเธอในสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ  ซึ่งเป็นที่โปรดปรานและทรงผนวชมาเป็นเวลานาน  เสด็จมาเฝ้าฯ เยี่ยมพระอาการประชวรเป็นนิจ  เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรไม่ไว้พระทัยเจ้าฟ้าฯ กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์  เกรงว่าจะมาชิงราชสมบัติ  จึงทรงลอบทำร้ายเจ้าฟ้าฯ กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์แต่ไม่สำเร็จ ความทราบถึงสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็กริ้ว  เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรเกรงพระราชอาญาจึงทูลขอให้สมเด็จพระราชชนนีทรงช่วย  สมเด็จพระราชชนนีจึงไปขอให้เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์ทรงหาทางช่วยเหลือ  เจ้าฟ้าฯ กรมขุนสุเรนทรพิทักษ์ทรงแนะนำให้เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรทรงผนวช ณ  วัดโคกแสง  ต่อมาในพ.ศ. 2280 สมเด็จพระราชชนนีทรงพระประชวรหนัก  ได้กราบบังคมทูลขอพระราชทานอภัยโทษ  เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรจึงทรงลาผนวช

ต่อมาสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สถาปนาเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรเป็นกรมพระราชวังบวรสถานมงคล  ซึ่งเป็นตำแหน่งองค์รัชทายาท  และพระราชทานเจ้าฟ้าอินทสุดาวดี  กรมขุนยิสารเสนีเป็นพระชายา  เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรปฏิบัติพระราชกิจที่ทรงได้รับมอบหมายสำเร็จลุล่วงอย่างดี  คือ  ทรงเป็นแม่กองปฏิสังขรณ์วัดพระศรีสรรเพชญ์  ควบคุมงานต่อพระเศียรพระมงคลบพิตร  รื้อมณฑปประดิษฐานพระมงคลบพิตรและก่อสร้างใหม่โดยแปลงเป็นวิหาร  อำนวยการซ่อมพระวิหารสมเด็จจนสำเร็จ  

ในพ.ศ. 2298 เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรถูกกล่าวหาว่าทรงลอบรักกับเจ้าฟ้าสังวาลย์  พระมเหสีอีกพระองค์หนึ่งของสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศผู้เป็นพระราชบิดา  จึงมีพระบรมราชโองการให้ชำระความ  เจ้าฟ้าทั้งสองพระองค์ทรงยอมรับผิด  จึงให้ลงพระราชอาญาเฆี่ยนเจ้าฟ้าธรรมธิเบศรรวมทั้งให้นาบพระนลาฏ  ถอดพระอิสริยยศจากเจ้าฟ้าเป็นไพร่  เมื่อต้องพระราชอาญาเฆี่ยน 180 ครั้ง  เจ้าฟ้าธรรมธิเบศรก็สิ้นพระชนม์

 

1.  กาพย์เห่เรือ

2.  บทเห่สังวาส

3.  บทเห่ครวญ

4.  นันโทปนันทสูตรคำหลวง

5.  พระมาลัยคำหลวง

6.  กาพย์ห่อโคลงนิราศธารโศก

7.  กาพย์ห่อโคลงนิราศธารทองแดง หรือ กาพย์ห่อโคลงประพาสธารทองแดง

8.  เพลงยาวเจ้าฟ้ากุ้ง