พระนามเดิม หม่อมเจ้าประภากร  นามฉายาว่า     ปภากโร  เป็นโอรสสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์ (ต้นราชสกุลมาลากุล)  กับหม่อมทรัพย์  เมื่อเยาว์วัย  เสด็จไปศึกษาที่สำนักวัดบวรนิเวศ  แล้วเลยทรงบรรพชาเป็นสามเณรเมื่อมีชันษา 15 ปี    ครั้นถึงพ.ศ. 2418  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ผนวชเป็นนาคหลวง ณ วัดพระศรีรัตนศาสดาราม  สมเด็จกรมพระยาปวเรศวริยาลงกรณ์ทรงเป็นพระอุปัชฌาย์  ประทับจำพรรษา ณ วัดบวรนิเวศวิหาร  ได้เล่าเรียนพระปริยัติธรรมในสำนักพระปริยัติธรรมธาดา (ชัง)  เข้าแปลพระปริยัติธรรมได้เป็นเปรียญ 5 ประโยค  ถึงพ.ศ. 2424  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นหม่อมเจ้าพระราชาคณะ  ต้นพระนามคงเดิม  เพิ่มสร้อยพระนามว่า  หม่อมเจ้าพระประภากรบวรวิสุทธิวงศ์

ทรงลาสิกขาเมื่อพ.ศ. 2429  ภายหลังจากเสร็จสิ้นงานพระเมรุสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมพระยาบำราบปรปักษ์แล้ว   ออกมาประทับที่วังกลาง  มีตำหนักอยู่ทางหลังวัง  ใกล้กับกำแพงวัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์

หม่อมเจ้าประภากรมีความรู้สูง  จึงได้เข้ารับราชการในกรมราชเลขาธิการ  พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ มอบหมายให้ถวายพระอักษรสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ  และเจ้านายอีกบางพระองค์   เมื่อสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ  ครั้งดำรงพระยศพระเจ้าน้องยาเธอ กรมหมื่นดำรงราชานุภาพ  ได้ทรงเข้ามาบัญชาการกรมศึกษาธิการเมื่อพ.ศ. 2430  จึงทรงชวนหม่อมเจ้าประภากรมาทำงานทางฝ่ายกรมศึกษาธิการด้วย  ทำให้ได้มีส่วนช่วยสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงพระนิพนธ์แบบเรียนเร็วด้วย   ทรงดำรงตำแหน่งรองอธิบดีกรมศึกษาธิการคนแรก  ตั้งแต่ยังไม่มีอธิบดี  และยังไม่ได้ตั้งกระทรวงธรรมการ  และดำรงตำแหน่งนี้มาจนสิ้นชีพิตักษัย  ในระยะหลังทรงดำรงตำแหน่งอธิบดีกรมราชบัณฑิตอีกตำแหน่งหนึ่ง  ต่อมาพ.ศ. 2436  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นองคมนตรีด้วย

นอกจากนี้  หม่อมเจ้าประภากรยังทรงดำรงตำแหน่งปลัดทูลฉลองกระทรวงมุรธาธร  เจ้ากรมฐานันดร  และผู้กำกับเวรพระราชพิธี   ทรงได้รับเกียรติยศและหน้าที่พิเศษคือ  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเลขานุการของเครื่องราชอิสริยาภรณ์  และได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.)  มัณฑนาภรณ์มงกุฎสยาม (ต.ม. ปัจจุบัน)  และภูษณาภรณ์ช้างเผือก (จ.ช. ปัจจุบัน)  

หม่อมเจ้าประภากรทรงปฏิบัติงานหลายหน้าที่  งานที่เกี่ยวข้องอยู่เป็นอันมากและทรงปฏิบัติจนเกิดผลดีมาก  คืองานหอพระสมุดวชิรญาณ  ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นกรรมสัมปาทิกถึง 5 ครั้ง 5 ปี  โดยแต่ละครั้งทรงดำรงตำแหน่ง ผู้ช่วยเหรัญญิก  ผู้ช่วยบรรณารักษ์  เลขาธิการ  ผู้ช่วยสาราณียกร  และเป็นเลขาธิการอีกครั้งหนึ่ง  ตามลำดับ

ในระหว่างพ.ศ. 2444-2445  เมื่อพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว  กำลังทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระราชวังดุสิต และวัดเบญจมบพิตรนั้น   มีพระราชดำริที่จะสร้างตำหนักให้หม่อมเจ้าประภากรหลังหนึ่ง  ที่ใกล้ๆ วัดเบญจมบพิตร  เพื่อที่จะให้ทรงสอนวิชาภาษาบาลี  และภาษาสันสกฤตแก่พระภิกษุสามเณรในวัดเบญจมบพิตร  แต่พระราชดำรินั้นไม่บรรลุผล  เพราะหม่อมเจ้าประภากรได้ประชวรด้วยไข้มาเลเรีย สิ้นชีพิตักษัยเสียก่อน เมื่อวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2445  ชนมายุได้ 47 ปี

1.  โคลงอวยพรปีใหม่

2.  โคลงยกย่องหอพระสมุดวชิรญาณ

3.  นิทานวากยวลี  อย่างที่ 1

 4.  โคลงภาพพระราชพงศาวดาร  

โคลงประกอบรูปที่  5  แผ่นดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ  ภาพพระอินทราชาชนช้างกับหมื่นนคร

โคลงประกอบรูปที่  37  แผ่นดินสมเด็จพระนเรศวรมหาราช  ภาพพวกหัวเมืองทำสัตย์ที่เมืองลำพูน

 5.  โคลงภาพเรื่องรามเกียรติ์ที่วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

ห้องที่ 172 รวมโคลง 28 บท เนื้อความตั้งแต่ท้าวคนธรรพ์ออกเที่ยวป่าจนถึงท้าวคนธรรพ์ยึดเมืองไกยเกษ  

ห้องที่ 174 รวมโคลง 28 บท เนื้อความตั้งแต่เมืองอยุธยาทราบข่าวเมืองไกยเกษจนถึงพระพรต พระสัตรุต พระมงกุฎ และพระลบเตรียมจัดทัพไปช่วยเมืองไกยเกษ

 6.  บทดอกสร้อยสุภาษิต  บทไก่แจ้

 7.  วชิรญาณสุภาษิต

 8.  อธิบดีกรมช้าง ในโคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา  กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์

9.  โคลงความนับถือ  ในวชิรญาณเล่ม 4

10.  โคลงศัพท์ขวาซ้าย  ในวชิรญาณเล่ม 5

11.  โคลงเฉลิมพระเกียรติร.5

ปิ่น  มาลากุล, หม่อมหลวง.  หม่อมเจ้าประภากร  ในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์.  ม.ป.ท, 2514.

เรื่องบทดอกสร้อยสุภาษิต  สุภาษิตพระร่วง  และสุภาษิตอิสรญาณ. กรุงเทพฯ  : ศรีอนันต์การพิมพ์, 2541. (คณะสงฆ์จังหวัดสระบุรีจัดพิมพ์เป็นอนุสรณ์งานพระราชทานเพลิงศพพระครูประดิษฐ์สรธรรม  (สงัด  ญาณวีโร) 28  กุมภาพันธ์  2541)

ศุภวัฒย์  เกษมศรี, พลตรี ม.ร.ว. และรัชนี  ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี.  กรุงเทพฯ : บรรณกิจ 1991, 2549.