เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (เปีย มาลากุล)
หัสข้อมูล
TLD-002-0891
ชื่อ - สกุล
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (เปีย มาลากุล)
เกิด
ไม่ปรากฏ
เสียชีวิต
วันที่ 14 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2459
ประวัติ
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี นามเดิม หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล เป็นบุตรพระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นบำราบปรปักษ์กับหม่อมเปี่ยม เริ่มรับราชการครั้งแรกในกรมศึกษาธิการ ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นหลวงไพศาลศิลปสาตร จนถึงพ.ศ.2435 ย้ายไปกระทรวงมหาดไทย โดยดำรงตำแหน่งเป็นเลขานุการเสนาบดีกระทรวงมหาดไทย คือสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ต่อมาได้เป็นพระมนตรีพจนกิจ
พ.ศ. 2436 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระอภิบาลตามเสด็จสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ (พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว) ไปประเทศอังกฤษ โดยได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเลื่อนเป็นพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์ และย้ายไปสังกัดกรมมหาดเล็ก
เมื่อกลับจากยุโรปในพ.ศ. 2442 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่าพระยาวิสุทธสุริยศักดิ์มีความเหมาะสมแก่ตำแหน่งอธิบดีโรงเรียนมหาดเล็ก ด้วยเป็นผู้ใส่ใจในการเรียนวิชาหาความรู้มาตั้งแต่เยาว์วัย และได้ไปเป็นพระอภิบาลของสมเด็จพระบรมโอรสาธิราช เจ้าฟ้ามหาวชิราวุธ สยามมกุฎราชกุมาร ที่ประเทศอังกฤษเป็นเวลาหลายปี นอกจากนั้นพระยาวิสุทธิสุริยศักดิ์เคยรับราชการในกระทรวงธรรมการและกระทรวงมหาดไทย เข้าใจระเบียบราชการพลเรือนเป็นอย่างดี ตลอดจนมีตำแหน่งในกรมมหาดเล็กด้วย จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้พระยาวิสุทธิสุริยศักดิ์เป็นอธิบดีโรงเรียนมหาดเล็กหลวง แล้วรับราชการเป็นปลัดทูลฉลองกระทรวงธรรมการในเวลาต่อมา
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการ ตั้งแต่ พ.ศ.2454 - 2458 และเป็นกรรมการหอพระสมุดวชิรญาณสำหรับพระนครระหว่างพ.ศ. 2453 – 2458 ระหว่างนั้นทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นเจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดีสมรสกับท่านผู้หญิงเสงี่ยม มีบุตรธิดาทั้งสิ้น 10 คน บุตรชายท่านหนึ่งที่มีชื่อเสียงอย่างยิ่งในวงการการศึกษา คือหม่อมหลวง ปิ่น มาลากุล
เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดีถึงแก่อสัญกรรมเมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ ปีมะโรง พ.ศ. 2459
ผลงาน / งานประพันธ์
1. ฉันท์เฉลิมพระเกียรติเจ้าฟ้ากุณฑล ใน กลอนจารึกแต่งประทีปที่บางปะอิน
2. บทดอกสร้อยสุภาษิต* บทเด็กเอ๋ยพายนายเอ๋ยโยก
3. โคลงภาพพระราชพงศาวดาร
โคลงประกอบรูปที่ 64 จลาจลสมัย ภาพเจ้าตากตีค่ายพม่าที่โพธิ์สามต้น
โคลงประกอบรูปที่ 75 แผ่นดินพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ภาพกรมพระราชวังหลังจับพม่ามาถวาย
4. โคลงศัพท์เก่าใหม่ ในวชิรญาณวิเศษเล่ม 5
5. โคลงความทุจริต ในวชิรญาณวิเศษเล่ม 4
6. สูทสาตร ใน โคลงยอพระเกียรติสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ามหามาลา กรมสมเด็จพระบำราบปรปักษ์
7. หนังสือกราบบังคมทูลในพระราชหัตถเลขาและหนังสือกราบบังคมทูล
8. สมบัติผู้
ผู้เรียบเรียง
วิกัลย์ พงศ์พนิตานนท์
เอกสารอ้างอิง
พระเสด็จสุเรนทราธิบดี, เจ้าพระยา. พระราชหัตถเลขา และหนังสือกราบบังคมทูล เล่ม 1. กรุงเทพ : คุรุสภา, 2506.
เรื่องตั้งเจ้าพระยาในกรุงรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 5. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. (คณะกรรมการจัดพิมพ์หนังสือที่ระลึกและจดหมายเหตุพระราชพิธีสมมงคลพระชนมายุเท่าพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช)
รูปแบบลิขสิทธิ์
Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
