ดาบสโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องกปิชาดก ทุกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลพราหมณ์แห่งแคว้นกาสิกรัฐ ครั้นเจริญวัยมีภรรยาและมีบุตรด้วยกัน 1 คน ต่อมาภรรยาตาย จึงพาบุตรไปบวชเป็นดาบสอยู่ในป่าหิมพานต์ ครั้นถึงฤดูฝน ฝนตกอย่างไม่ขาดสาย วานรตัวหนึ่งทนความหนาวไม่ได้ก็ลอบเข้าไปในศาลาฉวยเครื่องบริขารของดาบสที่สิ้นชีวิตแล้วมานุ่งห่ม ถือหาบและเต้าน้ำเดินไปที่ริมประตูบรรณศาลาทำทีจะขอผิงไฟ

ดาบสกุมารเข้าใจว่าเป็นดาบสจริงจึงขอให้ดาบสโพธิสัตว์ผู้เป็นบิดาเชิญดาบสตนนั้นเข้ามาผิงไฟด้วย ดาบสโพธิสัตว์ลุกขึ้นดู รู้ว่าเป็นวานรจึงบอกดาบสกุมารว่าผู้ที่ยืนอยู่นั้นไม่ใช่ดาบสแต่เป็นวานรปลอมตัวมา แล้วบอกว่าวานรเป็นผู้ที่ได้ชื่อว่าประทุษร้ายผู้อื่น หากให้อยู่ด้วยก็จะถ่ายอุจจาระปัสสาวะเปรอะเปื้อนและจะเอาไฟเผาบรรณศาลา แล้วดาบสโพธิสัตว์ก็ขว้างลูกมะกอกไล่วานร วานรตกใจจึงหนีเข้าป่าไปและไม่หวนกลับมาอีกเลย ดาบสโพธิสัตว์ทำฌานสมาบัติและบอกกสิณบริกรรมแก่ดาบสกุมารจนได้อภิญญาสมาบัติ เมื่อสิ้นชีวิตแล้วทั้งสองได้ไปเกิดในพรหมโลก