ดาบสโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องชาครชาดก สัตตกนิบาต ในนิบาตชาดก
ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลพราหมณ์ เมื่อเจริญวัยได้ไปเรียนศิลปวิทยาที่เมืองตักสิลา สำเร็จแล้วกลับมาครองเรือน ต่อมาออกบวชเป็นดาบสในป่าหิมพานต์จนได้ฌานอภิญญาและยืนจงกรมอยู่ตลอดทุกคืนไม่ได้หลับ
ขณะนั้นรุกขเทวดาที่สถิตอยู่ในต้นไม้ที่จงกรมนั้นออกมายืนที่ค่าคบไม้ ถามหาผู้ที่สามารถแก้ปัญหาว่าใครในโลกชื่อว่าหลับในหมู่พระอริยะผู้ตื่น ใครในโลกชื่อว่าตื่นในหมู่มนุษย์ผู้หลับ ดาบสโพธิสัตว์ตอบว่าตนเป็นบุคคลผู้นั้น รุกขเทวดาถามเหตุผล พระดาบสอธิบายว่าตนชื่อว่าตื่นในหมู่มนุษย์ที่หลับเพราะไม่รู้ธรรม ไม่สำรวมอินทรีย์ 6 และตนได้ชื่อว่าเป็นผู้หลับในหมู่พระอริยะผู้สามารถละทิ้งราคะ โทสะ และโมหะได้ รุกขเทวดาได้ฟังก็ชื่นชมที่พระดาบสรู้กระจ่างแจ้ง กล่าวสรรเสริญแล้วก็กลับไปยังวิมานของตน
นามานุกรม