TLD-003-1457

ดาบสโพธิสัตว์ 11 (ชื่อตัวละคร)

ดาบสโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องราโชวาทชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลพราหมณ์ เมื่อเจริญวัยได้ไปศึกษาศิลปวิทยาแล้วออกบวชเป็นดาบสอยู่ในป่าหิมพานต์ บำเพ็ญเพียรจนได้อภิญญาและสมาบัติ วันหนึ่งพระเจ้าพรหมทัตปรารถนาจะรู้ว่าพระองค์มีโทษบ้างหรือไม่ จึงปลอมองค์ออกไปตรวจตราทั้งในพระนครและนอกพระนคร เมื่อพบแต่ผู้สรรเสริญ พระองค์จึงเดินทางต่อไปในป่า พระเจ้าพรหมทัตไปถึงอาศรมของดาบสโพธิสัตว์ ดาบสนำผลไทรสุกมาให้ พระเจ้าพรหมทัตได้เสวยก็รู้ว่าผลไทรมีรสหวานเหมือนน้ำตาลกรวดจึงตรัสถามสาเหตุ

ดาบสโพธิสัตว์บอกว่าที่เป็นเช่นนี้เพราะพระราชาครองราชย์โดยธรรม หากพระราชาไม่ทรงธรรม แม้แต่น้ำมัน น้ำผึ้ง น้ำอ้อย รวมทั้งรากไม้และผลไม้ก็ไม่หวาน พระเจ้าพรหมทัตก็เสด็จกลับพระนครโดยไม่ได้บอกว่าตนเป็นพระราชา นับแต่นั้นมาพระเจ้าพรหมทัตก็ตั้งพระทัยจะทดลองถ้อยคำของดาบสจึงเลิกตั้งอยู่ในธรรม

เวลาผ่านไปพระเจ้าพรหมทัตปลอมตัวไปพบดาบสอีก ครั้งนี้ดาบสโพธิสัตว์ก็นำผลไทรสุกมาให้เช่นเดิม เมื่อเสวยแล้วพระเจ้าพรหมทัตรู้สึกว่าผลไทรมีรสขมจึงสอบถาม ดาบสโพธิสัตว์บอกว่าเป็นเพราะพระราชาไม่ตั้งอยู่ในธรรม แล้วกล่าวเปรียบเทียบว่าโคจ่าฝูงหากเดินไม่ตรง โคทั้งหลายก็เดินคดไปตามกัน กษัตริย์หากไม่ตั้งอยู่ในธรรม ประชาชนก็ย่อมไม่อยู่ในธรรมไปด้วย บ้านเมืองก็จะไม่เป็นสุข พระเจ้าพรหมทัตจึงบอกความจริงว่าพระองค์เป็นพระราชา จะกลับไปทำให้ผลไทรมีรสหวานตลอดไป เมื่อเสด็จกลับวังพระเจ้าพรหมทัตทรงครองราชย์โดยธรรม บ้านเมืองก็กลับมาเป็นสุขเหมือนเดิม

กิตติชัย พินโน , กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)