ตะละแม่ท้าวเป็นตัวละครในบทละครเรื่องราชาธิราช เป็นธิดาของนางจันทร์เทวี* เป็นชายาองค์แรกของพระยาน้อย* และเป็นพระมารดาของลาวแก่นท้าว*

ตะละแม่ท้าวเป็นสตรีที่มีนิสัยแสนงอนและหึงหวงสวามีมาก เมื่อทรงทราบว่าพระสวามีได้นางเม้ยมะนิก*เป็นบาทบริจาริกา นางรู้สึกเจ็บแค้นและเดียดฉันท์นางเม้ยมะนิกว่าเป็นสตรีชั้นต่ำ และด้วยนิสัยแสนงอนและหึงหวงจึงเป็นเหตุให้ไม่สามารถเข้าพิธีอภิเษกเป็นพระมเหสีฝ่ายขวาได้ทันผลจากความแสนงอนนี้ ทำให้พระเจ้าราชาธิราช*เกลียดชังนางในที่สุด

เมื่อพ่อลาวแก่นท้าวสังเกตว่าพระมารดาไม่ค่อยจะขึ้นเฝ้าพระบิดา จึงซักไซ้ นางก็ร้องไห้รำพันจนพ่อลาวแก่นท้าวเกิดความรังเกียจนางเม้ยมะนิกไปด้วย เมื่อพ่อลาวแก่นท้าวถูกประหารชีวิตเพราะพระเจ้าราชาธิราชทรงเกรงว่าพ่อลาวแก่นท้าวอาจจะทำปิตุฆาตในภายหน้า นางเสียใจมากจึงกินยาพิษฆ่าตัวตาย แม้เสียชีวิตแล้วพระเจ้าราชาธิราชก็ยังไม่หายเกลียดชังนาง