ตักการิยะเป็นตัวละครในเรื่องตักการิยชาดก เตรสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งกรุงพาราณสี มีพราหมณ์ปุโรหิตผู้หนึ่งมีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกจากปาก ภรรยาปุโรหิตได้ลอบเป็นชู้กับพราหมณ์ผู้หนึ่งซึ่งมีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกจากปากเช่นกัน แม้ปุโรหิตจะห้ามปรามเท่าใดแต่นางพราหมณีก็ไม่เชื่อฟัง ปุโรหิตจึงคิดจะกำจัดชายชู้ด้วยอุบาย โดยไปทูลพระเจ้าพรหมทัตให้ทำพิธีรื้อประตูพระนครเก่าทิ้ง โดยอ้างว่าเป็นอวมงคล แล้วให้ทำพิธีบวงสรวงเทพารักษ์ที่รักษาพระนคร ประดิษฐานประตูใหม่ให้ต้องตามประเพณี

ครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นตักการิยมาณพ ศึกษาอยู่ในสำนักของปุโรหิต เมื่อปุโรหิตคิดการแล้วก็ไปทูลพระเจ้าพรหมทัตว่า ในวันรุ่งขึ้นจะต้องฆ่าพราหมณ์ที่มีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกมาจากปาก แล้วนำเลือดและเนื้อของพราหมณ์ผู้นั้นมาทำพลีกรรมบวงสรวงเทวดา แล้วโยนซากลงหลุม ถ้าไม่ทำพิธีในวันพรุ่งนี้ก็จะหาฤกษ์ไม่ได้อีก 1 ปี พระเจ้าพรหมทัตก็ทรงอนุญาต

ครั้นปุโรหิตกลับไปถึงบ้านได้พลั้งปากเล่าให้ภรรยาฟังว่าพระเจ้าพรหมทัตมีรับสั่งให้ฆ่าพราหมณ์ที่มีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกมาจากปากเพื่อทำพิธีบูชายัญ นางพราหมณีจึงไปบอกพราหมณ์ผู้เป็นชู้ ข่าวนี้ก็ลือไปทั่วนคร บรรดาพราหมณ์ที่มีลักษณะดังกล่าวก็หนีไปจากเมือง ฝ่ายปุโรหิตไม่รู้ว่าภรรยาทรยศ

รุ่งเช้าจึงไปเฝ้าพระเจ้าพรหมทัตทูลให้มีรับสั่งให้อำมาตย์ไปจับพราหมณ์ผู้มีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกมาจากปาก ปรากฏว่าอำมาตย์เที่ยวค้นหาก็ไม่พบพราหมณ์ผู้มีเขี้ยวสีเหลืองงอกออกจากปาก อำมาตย์จึงทูลแนะนำให้ฆ่าปุโรหิตแทน ตอนแรกพระเจ้าพรหมทัตไม่ทรงยินยอม แต่อำมาตย์ทูลว่าถ้าไม่รีบทำพิธีในวันรุ่งขึ้นก็ต้องรอไปอีก 1 ปี บ้านเมืองที่ไม่มีประตูเมืองก็จะถูกข้าศึกรุกรานได้ พระเจ้าพรหมทัตจึงจำพระทัยจะให้ฆ่าปุโรหิตเสีย แต่ขัดตรงที่จะหาผู้เฉลียวฉลาดมาทำพิธีบูชายัญแทนปุโรหิตไม่ได้ อำมาตย์ก็ทูลว่าตักการิยมาณพศิษย์ของปุโรหิตเป็นผู้ฉลาดล้ำเจนจบในไตรเพท พระเจ้าพรหมทัตจึงแต่งตั้งตักการิยมาณพเป็นปุโรหิตแทนปุโรหิตที่ถูกถอดออกจากตำแหน่ง ในวันกระทำพิธีบูชายัญ ตักการิยปุโรหิตให้ขุดหลุมเอาม่านกั้น แล้วเข้าไปอยู่กับอาจารย์ปุโรหิต

อาจารย์ปุโรหิตได้แต่คร่ำครวญสำนึกถึงบาปที่ตนคิดขึ้นด้วยความโง่เขลาว่าได้นำความตายมาให้ ตักการิยปุโรหิตกล่าวว่าอาจารย์ปุโรหิตต้องตำหนิตัวเองที่ไม่ระวังคำพูด แล้วเล่าถึงนิทานเรื่องต่าง ๆ ในอดีตมาเป็นอุทาหรณ์เปรียบเทียบถึงผลของการไม่ระวังคำพูดว่าทำให้ได้รับความทุกข์และความพินาศถึงแก่ชีวิต หลังจากนั้นตักการิยปุโรหิตก็ปลอบว่าตนจะช่วยชีวิตอาจารย์ จึงออกมาประกาศว่าวันนี้เป็นวันฤกษ์ไม่ดียังต้องคอยฤกษ์ใหม่ ครั้นถึงเวลาเที่ยงคืนก็ให้นำแพะตายมาตัวหนึ่ง แล้วลอบช่วยให้อาจารย์ปุโรหิตหนีไปได้ จากนั้นก็ทำพิธีกรรมบูชายัญด้วยแพะที่ตายแล้วแทน