ตันไตรยเป็นตัวละครในนิทานเรื่องตันไตรย เป็นธิดาอำมาตย์วิจิตรวิจารณา*ในราชสำนักพระเจ้าไอสุริยพาหราช*กษัตริย์แห่งเมืองปาตลีบุตร*
พระเจ้าไอสุริยพาหราชโปรดให้อำมาตย์วิจิตรวิจารณาจัดหาหญิงสาวมาถวายวันละหนึ่งคน อำมาตย์วิจิตรวิจารณาหาหญิงสาวมาถวายได้ 159 คน ก็ไม่สามารถหาหญิงสาวมาถวายได้อีก นางตันไตรยซึ่งมีอายุ 9 ขวบเห็นบิดาเป็นทุกข์จึงถามสาเหตุ เมื่อรู้ความจริงก็อาสาจะเข้าถวายตัว แต่บิดาได้ทัดทานไว้ นางจึงเล่านิทานอุทาหรณ์เพื่อโน้มน้าวใจบิดา อำมาตย์วิจิตรวิจารณาเห็นว่านางตันไตรยมีสติปัญญาเฉลียวฉลาดจึงยอมให้นางเข้าเฝ้าพระเจ้าไอสุริยพาหราชได้
เมื่อนางตันไตรยเข้าไปในวังแล้ว ก็ได้เล่านิทานถวายโดยทำทีเป็นเล่าให้หมู่นางในฟัง พระเจ้าไอสุริยพาหราชพอพระทัยจึงตั้งนางเป็นมเหสี และสรรเสริญว่านางเป็นผู้มีสติปัญญา นิทานที่นางตันไตรยเล่าในราชสำนักมีทั้งสิ้น 3 เรื่อง คือ นนทุกปกรณัม ปักษีปกรณัม และปิศาจปกรณัม
นามานุกรม