กุกกุฏะเป็นตัวละครในเรื่องกุกกุฏชาดก ทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นไก่
ในสมัยพระเจ้าโกสัมพิกะแห่งกรุงโกสัมพี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นกุกกุฏ (ไก่) อาศัยอยู่ในป่าไผ่แห่งหนึ่งกับบริวารหลายร้อยตัว ในที่ใกล้กับป่าไผ่มีเหยี่ยวตัวหนึ่งอาศัยอยู่ เหยี่ยวตัวนี้ทำอุบายจับไก่กินทีละตัวจนหมดเหลือแต่กุกกุฏโพธิสัตว์ซึ่งไม่ประมาท เพราะหลังจากหาอาหารแล้วกุกกุฏโพธิสัตว์ก็หลบเข้าไปอยู่ที่เชิงไผ่
เหยี่ยวคิดอุบายจะจับกุกกุฏโพธิสัตว์กินให้ได้ จึงไปแอบอยู่บนกิ่งไม้ ร้องชวนกุกกุฏโพธิสัตว์ให้ไปหาอาหารด้วยกันจะได้คุ้นเคยเป็นสหายกัน กุกกุฏโพธิสัตว์รู้ทันจึงปฏิเสธ แม้เหยี่ยวจะบอกว่าตนเลิกทำชั่วแล้ว กุกกุฏโพธิสัตว์ก็ไม่เชื่อ ส่งเสียงขันก้องป่าว่าบุคคลไม่ควรเข้าใกล้ทำความคุ้นเคยกับคนทุศีลซึ่งภายนอกทำสงบเสงี่ยมเป็นมิตรแต่ใจคิดประทุษร้ายอยู่ตลอดเวลา แล้วบอกเหยี่ยวว่าถ้ายังขืนอยู่ที่นี่อีกตนจะตอบแทนให้สาสม เมื่อเหยี่ยวเห็นว่าไม่สมดังคิดก็บินหนีไป
นามานุกรม