TLD-003-1797

ไตรภูมิ (ชื่อตัวละคร)

ไตรภูมิโลกวินิจฉยกถา  ไตรภูมิกถา  

ไตรภูมิเป็นภูมิทั้งสามในเรื่องไตรภูมิกถา หมายถึง กามภูมิ รูปภูมิ และอรูปภูมิ กามภูมิ คือภูมิแห่งผู้ที่ยังข้องอยู่ในกาม แบ่งออกเป็น 11 ภูมิ ดังนี้

อบายภูมิหรือทุคติภูมิ ประกอบด้วย 1.นรกภูมิ 2.ติรัจฉานภูมิ 3.เปรตวิสัยภูมิ 4.อสุรกายภูมิ สุคติภูมิ ประกอบด้วย 1. มนุสสภูมิ 2. จาตุมหาราชิกาภูมิ 3. ตาวติงษาภูมิ 4. ยามาภูมิ 5. ตุสิตาภูมิ 6. นิมมานรตีภูมิ 7. ปรนิมมิตวสวัตตีภูมิ

รูปภูมิ คือภูมิแห่งผู้ที่ได้รูปฌาน 4 คือ ปฐมฌาน ทุติยฌาน ตติยฌาน และจตุตถฌาน

รูปภูมิเป็นภูมิของพรหมที่มีรูป เรียกว่ารูปพรหม รูปภูมิแบ่งย่อยออกเป็น 16 ภูมิ บางทีเรียกว่าพรหมโลก 16 ชั้น เป็นภูมิที่ไม่เกี่ยวข้องกับกามารมณ์ ผู้ที่ได้ปฐมฌานจะเกิดในปฐมฌานภูมิซึ่งประกอบด้วย 1. พรหมปาริสัชชาภูมิ 2. พรหมปโรหิตาภูมิ 3. มหาพรหมาภูมิ

ผู้ที่ได้ทุติยฌานจะเกิดในทุติยฌานภูมิซึ่งประกอบด้วย 1. ปริตตาภาภูมิ 2. อัปปมาณาภูมิ 3. อาภัสสราภูมิ

ผู้ที่ได้ตติยฌานจะเกิดในตติยฌานภูมิซึ่งประกอบด้วย 1. ปริตตสุภาภูมิ 2. อัปปมาณสุภาภูมิ 3. สุภกิณหาภูมิ

ผู้ที่ได้จตุตถฌานจะเกิดในจตุตถฌานภูมิซึ่งประกอบด้วย 1. เวหัปผลาภูมิ 2. อสัญญีสัตตาภูมิ 3. อวิหาภูมิ 4. อตัปปาภูมิ 5. สุทัสสาภูมิ 6. สุทัสสีภูมิ 7. อกนิฏฐาภูมิ (ตั้งแต่ภูมิลำดับที่ 3 - 7 รวม 5 ชั้น เรียกว่า ปัญจสุทธาวาส)

อรูปภูมิ คือภูมิแห่งผู้ที่ได้อรูปฌาน 4 คือ อากาสานัญจายตนฌาน วิญญาณัญจายตนฌาน อากิญจัญญายตนฌาน และเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน

อรูปภูมิเป็นภูมิของพรหมที่ไม่มีรูปมีแต่จิต ผู้ที่เกิดในอรูปภูมิเรียกว่า อรูปพรหม ผู้ที่ได้อากาสานัญจายตนฌานจะเกิดในอากาสานัญจายตนภูมิ ผู้ที่ได้วิญญาณัญจายตนฌานจะเกิดในวิญญาณัญจายตนภูมิ

ผู้ที่ได้อากิญจัญญายตนฌานจะเกิดในอากิญจัญญายตนภูมิ ผู้ที่ได้เนวสัญญานาสัญญายตนฌานจะเกิดในเนวสัญญานาสัญญายตนภูมิ

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)