พระเจ้ากนกวรรณราช หรือกนกวรรณ*เป็นตัวละครในเรื่องกนกวรรณราชชาดก ในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์
พระเจ้ากนกวรรณราชทรงปกครองเมืองกนกวดี* เป็นพระราชาที่ดูแลทุกข์สุขของราษฎรอย่างดี จึงทำให้บ้านเมืองอุดมสมบูรณ์ ราษฎรอยู่เย็นเป็นสุข ต่อมาโหรหลวงทำนายว่าอีก 10 ปีข้างหน้าเมืองกนกวดีจะเกิดทุพภิกขภัยติดต่อกันเป็นเวลาถึง 12 ปี พระเจ้ากนกวรรณราชจึงให้ราษฎรตุนข้าวไว้ล่วงหน้าแต่เมื่อเกิดทุพภิกขภัยได้ 10 ปีข้าวที่ตุนไว้ก็หมด ราษฎรจึงอดอยากล้มตายเป็นจำนวนมากจนซากศพส่งกลิ่นคละคลุ้งไปทั่ว พระเจ้ากนกวรรณราชไม่อาจทนเห็นความเดือดร้อนของราษฎรได้จึงเปิดคลังข้าวหลวงเพื่อแจกจ่ายข้าวแก่ราษฎร จนกระทั่งเหลือข้าวเพียงพอสำหรับพระองค์และโอรสเพียงมื้อเดียว
พระปัจเจกพุทธเจ้าองค์หนึ่งซึ่งอาศัยอยู่บนเขาคันธมาทน์ได้รู้ถึงภาวะอดอยากในเมืองกนกวดีผ่านทิพยจักษุ เห็นเป็นโอกาสช่วยให้พระเจ้ากนกวรรณราชซึ่งจะได้เป็นพระพุทธเจ้าในอนาคตได้บำเพ็ญทานบารมีจึงเหาะมาขอบิณฑบาตจากพระเจ้ากนกวรรณราช แม้พระเจ้ากนกวรรณราชจะรู้ว่าพระองค์เหลืออาหารเพียงมื้อสุดท้ายเท่านั้นแต่ก็ถวายอาหารของพระองค์แด่พระปัจเจกพุทธเจ้าด้วยความยินดี เมื่อพระปัจเจกพุทธเจ้าฉันอาหารแล้ว ฝนดอกไม้ทิพย์ได้ตกลงมาชะล้างซากศพจนกลิ่นหอมไปทั้งเมือง ต่อมามีฝนอาหาร ฝนข้าวสาร ฝนเครื่องนุ่งห่มและเครื่องประดับ ฝนเงินทองและฝนแก้ว 7 ประการตกลงมาติดต่อกันอย่างละ 7 วัน เมืองกนกวดีจึงบริบูรณ์ดังเมืองสวรรค์ ทั้งนี้เพราะผลของการบริจาคทานที่พระเจ้ากนกวรรณราชทรงคำนึงถึงประโยชน์ของผู้อื่นเป็นสำคัญ โดยที่การให้นั้นผู้ให้มีจิตยินดีทั้งก่อนการให้ ระหว่างการให้ และหลังการให้
นามานุกรม