กุมภกาศเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์  เป็นโอรสของชิวหา*กับนางสำมนักขา*ซึ่งเป็นขนิษฐาของทศกัณฐ์* 

 

เมื่อกุมภกาศมีอายุ 15 ปีก็ปรารถนาจะได้เทพอาวุธเป็นอาวุธประจำกาย จึงขออนุญาตบิดามารดาไปทำพิธีมหาพัทกัลป์*เพื่อขออาวุธจากพระเป็นเจ้า กุมภกาศเหาะจากกรุงลงกา*มาจนถึงป่าไผ่ใกล้แม่น้ำโคทาวารี*ก็เปลี่ยนเครื่องทรงเป็นฤๅษีแล้วทำพิธี 

 

กุมภกาศสำรวมกายใจทำพิธีอย่างแน่วแน่จน “พสุธาสะท้านสะเทือนลั่น” และ “สนั่นถึงชั้นพรหมา”  พระพรหม*เห็นว่ากุมภกาศทำพิธีเพราะต้องการเทพอาวุธจึงโยนพระขรรค์วิเศษลงมาให้ทำให้กุมภกาศไม่พอใจจึงไม่ยอมรับ  กุมภกาศนั่งบำเพ็ญเพียรต่อเพื่อให้พระพรหมมาประทานเทพอาวุธให้ถึงมือตน ขณะที่พระลักษณ์*ออกเก็บผลไม้ เห็นพระขรรค์งดงามก็นำมากวัดแกว่งเกิดแสงสว่างเข้าตากุมภกาศ กุมภกาศลืมตาขึ้น เห็นพระลักษณ์ถือพระขรรค์ของตนก็โกรธเข้าต่อสู้กับพระลักษณ์ พระลักษณ์เห็นอสูรเข้ามาหวังทำร้ายก็ใช้พระขรรค์ต่อสู้กับกุมภกาศและสามารถตัดศีรษะกุมภกาศได้ 

เมื่อพระลักษณ์สังหารกุมภกาศแล้วก็นำผลไม้และพระขรรค์ไปถวายพระราม พระรามเห็นว่าพระขรรค์นี้เป็นเทพอาวุธ จึงให้พระลักษณ์เก็บไว้เป็นอาวุธประจำตัว