เถรกระอำเป็นตัวละครในนิทานเรื่องโคบุตร เป็นเถรเฒ่าผู้มีอาคมแก่กล้า

เมื่อนางอำพันมาลา*มเหสีฝ่ายซ้ายของโคบุตร* ริษยานางมณีสาคร*มเหสีฝ่ายขวาจึงปรารถนาจะทำเสน่ห์ให้โคบุตรหลงรัก นางให้สาวใช้เดินทางไปยังกุฎีของเถรกระอำ สาวใช้แจ้งความประสงค์ของนางอำพันมาลาและเสนอจะให้รางวัลอย่างงามแก่เถรกระอำ แต่เถรเฒ่าไม่สนใจสินจ้าง แล้วเกี้ยวพาราสีสาวใช้ต่างๆ นานา สาวใช้สัญญากับเถรกระอำว่าหากทำเสน่ห์โคบุตรได้สำเร็จจะยอมเป็นโยมคอยปรนนิบัติ เถรกระอำจึงหยิบน้ำมันพรายมาละลายน้ำมันจันทน์ ลงยันต์เสกคาถาอาคมให้สาวใช้นำไปไว้ใต้อาสน์ของนางอำพันมาลา พอพลบค่ำก็ให้ทาน้ำมันจันทน์ โคบุตรจะต้องมนตร์เสน่ห์ไปหานางอำพันมาลา

ครั้นถึงเวลาค่ำเถรกระอำทำพิธีผูกรูปปั้นโคบุตรกับรูปปั้นนางอำพันมาลาและนางมณีสาคร รูปปั้นโคบุตรเข้ากอดรูปปั้นนางอำพันมาลา ส่วนรูปปั้นนางมณีสาครนั้นกระเด็นไปฝังอยู่ในป่าช้า มียายกาลี*กับตากะลา*รักษาไว้ จากนั้นเถรกระอำก็เสกจำปาเป็นแมลงภู่บินไปยังปราสาทตกลงบนอกของโคบุตร ทำให้โคบุตรต้องมนตร์เสน่ห์ทันที โคบุตรหลงใหลนางอำพันมาลามาก แม้นางมณีสาครจะทูลว่านางอำพันมาลาทำเสน่ห์ โคบุตรก็ไม่เชื่อ กลับตำหนิและเฆี่ยนตีนาง นางจึงส่งสารไปยังเมืองพาราณสี*ขอให้อรุณกุมาร*อนุชามาช่วย อรุณกุมารชวนยักษ์ 4 ตน*เดินทางมาถึงเมืองปราการบรรพต* ให้ยักษ์ตนหนึ่งแปลงเป็นแมลงวันสะกดรอยตามสาวใช้ไป เมื่อถึงกุฎีของเถรกระอำก็คืนร่างเป็นยักษ์ ยักษ์กับเถรกระอำต่างแปลงกายเป็นรูปต่างๆ ต่อสู้กัน

ในที่สุดยักษ์ก็จับเถรกระอำกับสาวใช้ได้ อรุณกุมารให้เถรกระอำไปขุดรูปปั้นนางมณีสาครที่ฝังไว้แล้วไปเฝ้าโคบุตร หลังจากได้ความจริงแล้วโคบุตรก็สั่งประหารเถรกระอำและสาวใช้