TLD-003-1816

ทริมุข (ชื่อตัวละคร)

ทริมุขชาดก   นิบาตชาดก  

ทริมุขเป็นตัวละครในเรื่องทริมุขชาดก ฉักกนิบาต ในนิบาตชาดก

ครั้งแผ่นดินพระเจ้ามคธราช พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโอรส ทรงพระนามว่าพรหมทัตกุมาร ในวันเดียวกันนั้น บุตรของปุโรหิตก็เกิดด้วย เป็นกุมารที่มีใบหน้างดงาม จึงได้ชื่อว่า ทริมุข กุมารทั้งสองเป็นสหายกัน สนิทสนมกันมาก เมื่ออายุได้ 16 ปี ได้ไปศึกษาที่ตักศิลา ครั้นสำเร็จวิชาแล้ว พากันเดินทางไปยังเมืองต่างๆ เพื่อเรียนรู้ศิลปวิทยาและภูมิประเทศของเมืองนั้นๆ

วันหนึ่งเดินทางไปถึงเมืองพาราณสี ได้เข้าไปพักในอุทยานเป็นช่วงเวลาที่พระเจ้าพาราณสีสิ้นพระชนม์ ไม่มีผู้ครองบัลลังก์ต่อ ปุโรหิตจึงทำพิธีเสี่ยงทายด้วยราชรถ ขณะนั้นพรหมทัตกุมารบรรทมหลับอยู่บนแท่นหิน ทริมุขซึ่งกำลังนวดพระบาทให้ได้ยินเสียงราชรถนั้นก็รู้ว่าพรหมทัตกุมารจะได้เป็นพระราชา และคงจะตั้งให้ตนเป็นเสนาบดี แต่ทริมุขไม่อยากเป็นฆราวาส ตัดสินใจจะออกบวช จึงไปซ่อนตัวอยู่ เมื่อราชรถมาถึง พราหมณ์ปุโรหิตเห็นพรหมทัตกุมารบรรทมหลับอยู่ พิจารณาลักษณะพระบาทแล้ว เห็นว่าสมควรจะเป็นกษัตริย์ได้ จึงให้ประโคมดนตรี เมื่อพรหมทัตตื่นก็ถวายราชสมบัติ ราชาภิเษกครองกรุงพาราณสี พระเจ้าพรหมทัตทรงลืมทริมุข

ส่วนทริมุขเมื่ออยู่คนเดียวในอุทยานก็พิจารณาใบไม้สีเหลืองจนบรรลุเป็นพระปัจเจกพุทธเจ้า แล้วเหาะไปอยู่ที่ป่าหิมวันต์ ครั้นเวลาผ่านไป 50 ปี พระเจ้าพรหมทัตจึงได้ทรงระลึกถึงทริมุข ทรงถามหาและจะประทานรางวัลแก่ผู้ที่บอกที่อยู่ของทริมุขได้ พระทริมุขปัจเจกพุทธเจ้าทราบด้วย ญาณว่าพระสหายทรงระลึกถึง จึงเหาะมาที่อุทยาน เมื่อทั้งสองพระองค์ได้พบกัน พระปัจเจกพุทธเจ้าได้แสดงธรรมให้พระเจ้าพรหมทัตทรงละจากกามคุณทั้งหลาย และแสดงให้เห็นอานิสงส์ของการบวช จากนั้นก็เหาะกลับไปยังป่าหิมวันต์ พระเจ้าพรหมทัตทรงสละราชสมบัติให้พระโอรสองค์ใหญ่ แล้วออกบวชยังป่าหิมวันต์ ได้สำเร็จอภิญญาสมาบัติ เมื่อสิ้นพระชนม์จึงไปบังเกิดในพรหมโลก

สายวรุณ น้อยนิมิตร , วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)