ทิศาปาโมกข์โพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องวรุณชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นอาจารย์ทิศาปาโมกข์ ณ เมืองตักสิลา สอนศิลปศาสตร์แก่ศิษย์ 500 คน ศิษย์เหล่านั้นจะเข้าป่าหาฟืนมาให้อาจารย์ ในกลุ่มศิษย์มีมาณพเกียจคร้านคนหนึ่ง เห็นต้นกุ่มบกขนาดใหญ่เข้าใจว่าเป็นต้นไม้แห้งจึงคิดว่าจะนอนสักครู่ก่อนแล้วจึงจะขึ้นต้นไม้ไปตัดฟืน แล้วมาณพนั้นก็หลับไป มาณพอื่นๆ ผูกฟืนเป็นมัดมาถือไว้ เมื่อจะไปก็เตะหลังมาณพเกียจคร้านนั้น ปลุกให้ตื่นขึ้น มาณพเกียจคร้านลุกขึ้นเช็ดตายังไม่หายง่วงก็ปีนขึ้นต้นกุ่ม จับกิ่งกระชากมาหัก ปลายกิ่งกระดกขึ้นกระทุ้งตาแตก จึงเอามือข้างหนึ่งกุมตาไว้อีกข้างหนึ่งก็หักกิ่งไม้สด มัดฟืนแล้ววิ่งตามเพื่อนไป เอามัดฟืนของตนไปวางบนกองฟืนของเพื่อน

วันนั้นตระกูลชนบทมาเชิญอาจารย์ไปในพิธีสวดมนต์ในวันรุ่งขึ้น อาจารย์สั่งศิษย์ว่าพรุ่งนี้จะต้องไปที่หมู่บ้านแห่งหนึ่ง ให้หุงข้าวแต่เช้าแล้วเอาข้าวไปกิน ให้ทำเผื่ออาจารย์ด้วย ศิษย์เหล่านั้นปลุกนางทาสีให้ตื่นแต่เช้ามืด หุงข้าวยาคู สั่งให้หุงเร็วๆ นางทาสีก่อไฟหยิบได้ไม้กุ่มสดซึ่งอยู่บนกองฟืน ก่อไฟเท่าไหร่ไฟก็ไม่ติด จนสายเหล่าศิษย์ก็เห็นว่าสาย ไปไม่ได้ จึงไปบอกอาจารย์ อาจารย์ถามว่าไม่ไปหรือ ศิษย์จึงเล่าเรื่องศิษย์เกียจคร้านที่นำฟืนกุ่มบกมาวางบนกองฟืนทำให้นางทาสีหุงข้าวยาคูไม่ได้ อาจารย์จึงสอนว่าผู้ใดปรารถนาจะทำกิจที่ควรทำก่อนแต่ไปทำในภายหลัง ผู้นั้นย่อมจะต้องเดือดร้อน