TLD-003-1890

ทุกัมมานิก (ชื่อตัวละคร)

ทุกัมมานิกชาดก   ปัญญาสชาดก  

ทุกัมมานิกเป็นตัวละครในเรื่องทุกัมมานิกชาดก ในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นบุตรของกุฎุมพีในเมืองพาราณสี ก่อนบิดาเสียชีวิตได้สอนทุกัมมานิกว่าอย่าได้คบหญิงที่มีสามีมาแล้ว 3 คน บุรุษบวชแล้วสึก 3 ครั้ง และพระราชาที่ไม่ทรงมีวิจารณญาณ

แต่ทุกัมมานิกต้องการพิสูจน์คำสอนของบิดา จึงแต่งงานกับหญิงที่มีสามีมาแล้ว 3 คน คบกับบุรุษที่เคยบวชแล้วสึกมาแล้ว 3 ครั้ง และเมื่อต้องการทดสอบภรรยา เขาจึงจับหงส์ทองของพระราชามาซ่อนไว้ในหลุมที่มีข้าวตอกและน้ำผึ้งเตรียมไว้แล้วจับหงส์ตัวอื่นมาฆ่าทำแกงให้ภรรยากินโดยบอกภรรยาว่าเป็นแกงเนื้อหงส์ทองของพระราชา เมื่อราชบุรุษประกาศให้รางวัลแก่คนแจ้งข่าวเรื่องหงส์ทองที่หายไป ภรรยาของทุกัมมานิกคิดจะไปอยู่กับชายอื่น และอยากได้ทองจึงแจ้งแก่ราชบุรุษว่าสามีของนางจับหงส์ทองของพระราชามาทำแกง

พระเจ้าพรหมทัตทราบเรื่องจึงสั่งให้จับตัวทุกัมมานิก ระหว่างทางที่ทุกัมมานิกถูกนำตัวไปลงโทษ เพื่อนที่บวชแล้วสึก 3 ครั้งได้เข้ามาขอผ้านุ่งของทุกัมมานิกโดยให้เหตุผลว่าทุกัมมานิกจะตายแล้วจึงไม่จำเป็นต้องใช้ผ้านุ่งอีก เมื่อราชบุรุษนำตัวทุกัมมานิกเข้าเฝ้า พระเจ้าพรหมทัตไม่ได้ไต่สวนความแต่สั่งให้ประหารทุกัมมานิกทันที

เมื่ออำมาตย์จะนำตัวทุกัมมานิกออกนอกเมืองเพื่อไปประหาร นายประตูวังทั้ง 4 ทิศ ต่างไม่ยอมเปิดประตูให้โดยอ้างเหตุผลว่ากิจใดที่พระราชาไม่ทรงพิจารณาให้ถ่องแท้ก่อนจะนำความเดือดร้อนมาให้ภายหลังแล้วนายประตูวังต่างได้เล่านิทานโบราณที่เกี่ยวกับพระราชาไม่มีวิจารณญาณจนเกิดผลร้ายให้อำมาตย์ฟังเพื่อยืนยันให้พระราชาได้ไต่สวนความก่อนจะได้ไม่เกิดผลร้ายเหมือนพระราชาในอดีต ทั้งนี้พวกตนจะปิดประตูวังตลอด 3 วัน

อำมาตย์จึงต้องพาทุกัมมานิกกลับมาเข้าเฝ้าพระเจ้าพรหมทัตและทูลเรื่องราวให้ทรงทราบ พระเจ้าพรหมทัตทรงได้คิดจึงไต่สวนเรื่องราวทั้งหมด ทุกัมมานิกทูลเรื่องที่ตนต้องการทดสอบคำสอนของบิดาและนำหงส์ทองมาถวายคืน พระเจ้าพรหมทัตทรงชื่นชมปัญญาของทุกัมมานิกจึงประทานสมบัติให้กึ่งหนึ่งและตั้งเป็นอุปราชแต่ทุกัมมานิกปฏิเสธโดยอ้างคำสอนของบิดาที่ไม่ให้อยู่ในสำนักของพระราชาที่ไม่มีวิจารณญาณ พร้อมทั้งได้ถวายโอวาทเรื่องการคบสัตบุรุษย่อมนำไปสู่ความดีงามและการคบอสัตบุรุษย่อมนำไปสู่ความเสื่อม

เมื่อถวายโอวาทแล้วก็ทูลลาไปเมืองตักกสิลาและด้วยบุญญาธิการของทุกัมมานิก ปุสสรถเสี่ยงทายหาผู้เหมาะสมเป็นพระราชาแทนพระราชาที่เพิ่งสิ้นพระชนม์ไปจึงมาหยุดที่ทุกัมมานิกซึ่งนอนหลับอยู่ในสวนหลวง บรรดาอำมาตย์เมืองนั้นจึงเชิญให้ทุกัมมานิกขึ้นเป็นพระราชาครองเมืองตักกสิลา

สุมาลี ลิ้มประเสริฐ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)