TLD-003-1897

ทุฏฐกุมาร 2 (ชื่อตัวละคร)

สัจจังกิรชาดก   นิบาตชาดก  

ทุฏฐกุมารเป็นตัวละครในเรื่องสัจจังกิรชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นโอรสของพระเจ้าพรหมทัต

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัตครองกรุงพาราณสี มีโอรสทรงนามว่าทุฏฐกุมาร เป็นผู้มีสันดานกักขฬะ หยาบคาย วันใดที่ไม่ได้บริภาษหรือเฆี่ยนตีผู้ใด วันนั้นก็จะไม่ตรัสกับใครเลย ทำให้ทุกคนหวาดกลัว

วันหนึ่งทุฏฐกุมารเสด็จไปสรงสนานที่แม่น้ำพร้อมด้วยบริวาร มหาเมฆตั้งเค้ามืดไปทั่ว ทุฏฐกุมารสั่งบริวารให้พาตนไปที่กลางน้ำ บริวารทั้งหลายคิดแก้แค้นพระองค์ด้วยการจะให้ตายในน้ำ ปล่อยให้ลอยไปตามสายน้ำ ระหว่างที่ทรงลอยอยู่ในแม่น้ำนั้น พระกุมารเห็นขอนไม้อันหนึ่งก็เกาะขอนไม้นั้น ต่อมาได้มีงู หนู และลูกนกแขกเต้า เกาะท่อนไม้ท่อนเดียวกันกับที่ทรงเกาะด้วย เพราะต่างถูกน้ำพัดมา

งูนั้นชาติก่อนเป็นเศรษฐีฝังทรัพย์ 40 โกฏิไว้ริมฝั่งน้ำ ด้วยความห่วงใยทรัพย์เมื่อสิ้นชีพก็เกิดเป็นงูเฝ้าทรัพย์นั้น ส่วนหนูชาติก่อนเป็นเศรษฐีเช่นกันฝังทรัพย์ไว้ 30 โกฏิ สิ้นชีวิตแล้วไปเกิดเป็นหนูเฝ้าทรัพย์ของตน ส่วนลูกนกแขกเต้าอยู่ที่ต้นงิ้ว ต้นงิ้วถูกน้ำเซาะก็โค่นล้ม ลูกนกบินไปไม่ได้จึงมาเกาะท่อนไม้ด้วย พระกุมารกับสัตว์ทั้งสามจึงลอยไปด้วยกัน

ครั้งนั้นพระโพธิสัตว์บังเกิดในตระกูลอุทิจจพราหมณ์ ครั้นเจริญวัยได้บวชเป็นฤๅษี เห็นท่อนไม้ลอยมาจึงช่วยชีวิตสัตว์ทั้งสามและทุฏฐกุมาร พระโพธิสัตว์ให้สัตว์ทั้งสามผิงไฟก่อนด้วยเห็นว่าเป็นสัตว์เล็ก ทำให้ทุฏฐกุมารโกรธและอาฆาตแค้นพระโพธิสัตว์ เมื่อสัตว์ทั้งสามแข็งแรงดีแล้ว ก่อนแยกย้ายกันไปได้บอกพระฤๅษีว่าตนทั้งสามมีทรัพย์สินจำนวนมาก หากต้องการเมื่อใดขอให้ไปหา ฝ่ายทุฏฐกุมารคิดพยาบาทในใจว่าถ้าพระฤๅษีไปหาเมื่อใดก็จะฆ่าเสีย และบอกฤๅษีว่าเมื่อตนได้ครองราชสมบัติแล้วขอให้ไปหา ตนจะอุปถัมภ์ด้วยปัจจัย 4 เมื่อทุฏฐกุมารกลับไปถึงพระนครไม่นานก็ได้ครองราชสมบัติ ส่

วนพระโพธิสัตว์คิดจะลองใจสัตว์ทั้งสามจึงไปหางูก่อน งูออกมาไหว้แล้วมอบทรัพย์ให้ 40 โกฏิ พระโพธิสัตว์ฝากไว้ก่อน ต่อมาไปหาหนู หนูก็ปฏิบัติเช่นเดียวกับงู แล้วพระโพธิสัตว์ก็ไปหานกแขกเต้า นกแขกเต้าบอกว่าจะให้ญาติไปนำข้าวสาลีแดงจากป่าหิมพานต์มาให้ พระโพธิสัตว์บอกว่าเมื่อใดที่ต้องการก็จะบอก พระฤๅษีโพธิสัตว์คิดลองพระทัยพระราชาจึงไปพำนักในอุทยาน

รุ่งขึ้นก็ออกบิณฑบาต พระราชาทรงช้างประทักษิณพระนคร ทอดพระเนตรเห็นพระฤๅษีโพธิสัตว์ก็สั่งให้ราชบุรุษจับมัดเฆี่ยนตีในทางสี่แพร่งทุกแห่งแล้วให้นำไปตัดศีรษะเสียบประจานไว้ พระฤๅษีโพธิสัตว์ก็กล่าวตลอดทางที่ถูกเฆี่ยนว่าช่วยขอนไม้ลอยน้ำยังดีกว่าช่วยคนเพราะไม้นั้นใช้ประโยชน์ทำฟืนได้ แต่การช่วยคนอกตัญญูที่ลอยน้ำมานั้นไม่เกิดประโยชน์อะไร ความจริงคือตนเป็นผู้ที่ช่วยพระราชาองค์นี้ขึ้นจากน้ำ นับว่าหาทุกข์ใส่ตัวแท้ๆ เมื่อประชาชนทั้งหลายรู้ความจริงว่าพระราชาของตนเป็นผู้ไม่รู้คุณคน จึงลุกฮือช่วยกันฆ่าพระราชา แล้วอภิเษกพระฤๅษีโพธิสัตว์ขึ้นครองราชย์แทน

ครั้นพระฤๅษีโพธิสัตว์ขึ้นครองราชย์แล้ว ได้เสด็จไปยังที่ที่สัตว์ทั้งสามอาศัยอยู่ รับเอาทรัพย์ทั้งหมดมาเข้าพระคลัง แล้วพาสัตว์ทั้งสามกลับไปอาศัยในพระนคร ทรงเลี้ยงดูอย่างดี

สายวรุณ น้อยนิมิตร , วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)