พระเจ้าทุพภิเสนเป็นตัวละครในเรื่องเอกราชชาดก ในนิบาตชาดก
พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพระเจ้าพาราณสี มหาดเล็กผู้หนึ่งของพระองค์ลอบเป็นชู้กับนางใน พระเจ้าพาราณสีสั่งเนรเทศ มหาดเล็กจึงไปรับราชการกับพระเจ้าทุพภิเสนแห่งกรุงโกศล
ต่อมาพระเจ้าทุพภิเสนเข้าไปจับพระเจ้าพาราณสีซึ่งประทับอยู่ท่ามกลางอำมาตย์ในท้องพระโรง แล้วมัดแขนจับห้อยพระเศียรไว้ข้างธรณีประตู พระโพธิสัตว์ไม่ทรงเศร้าโศกแต่กลับเจริญเมตตาพรหมวิหารธรรม จนสำเร็จฌานสมาบัติ หลุดพ้นจากเครื่องพันธนาการได้ ด้วยฤทธิ์แห่งฌานก็ลอยขึ้นไปในท่านั่งขัดสมาธิ
ระหว่างนั้นพระเจ้าทุพภิเสนรู้สึกรุ่มร้อนจนทนไม่ได้ อำมาตย์ทั้งหลายจึงทูลว่าเป็นเพราะผลกรรมที่ทรงกระทำร้ายต่อผู้ที่ไม่มีความผิด พระเจ้าทุพภิเสนจึงไปขออภัยโทษ พระเจ้าพาราณสียกโทษให้แล้วเทศนาโปรด พระเจ้าทุพภิเสนฟังธรรมแล้วคืนราชสมบัติให้และลงทัณฑ์มหาดเล็กผู้นั้น ต่อมาพระเจ้าพาราณสียกเมืองให้อำมาตย์ครอง แล้วออกบวชเป็นฤๅษี
นามานุกรม