ธตรฐเป็นตัวละครในเรื่องหังสชาดก วีสตินิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นพญาหงส์ทอง มีบริวาร 90,000 อยู่ที่เขาจิตตกูฏ* มีเสนาบดีชื่อสุมุขหงส์* พระนางเขมาราชเทวี*มเหสีของพระเจ้าพหุปุตตกะ*แห่งเมืองพาราณสีทรงพระสุบินและประสงค์จะฟังธรรมกถาจากพญาหงส์ทอง

เมื่อพระราชาทรงทราบว่ามีหงส์ทองฝูงหนึ่งอยู่ที่เขาจิตตกูฏก็สั่งให้ขุดสระชื่อเขมาโบกขรณี* เพาะพันธุ์พืชที่เป็นอาหารสำหรับหงส์ไว้ในสระ แล้วสั่งนายพรานให้คอยจับหงส์ที่ลงมายังสระนั้น พญาหงส์ธตรฐติดบ่วงนายพราน ส่วนหงส์บริวารพากันบินหนีไปหมด เหลือเพียงสุมุขหงส์เสนาบดีซึ่งบินกลับมาเฝ้าพญาหงส์อยู่ด้วยความภักดี เมื่อนายพรานถือไม้ตะบองวิ่งเข้ามา สุมุขหงส์ก็ทำความเคารพนายพรานแล้วกล่าวสรรเสริญคุณของพญาหงส์ให้นายพรานฟัง นายพรานเห็นว่าสุมุขหงส์มีน้ำใจ ไม่ทอดทิ้งพญาหงส์ทั้งๆ ที่ตนเองก็สามารถหนีไปได้ นายพรานเห็นใจจึงปลดพญาหงส์ออกจากบ่วง

เมื่อพญาหงส์รู้ว่านายพรานมาดักหงส์ไปถวายพระมเหสีก็คิดจะเข้าไปยังเมืองพาราณสีด้วยเหตุผลว่านายพรานจะได้ทรัพย์เป็นสิ่งตอบแทนจากพระราชา พระมเหสีจะสมปรารถนา ความมีน้ำใจของสุมุขหงส์จะเป็นที่ประจักษ์ ปรีชาญาณของพญาหงส์เองจะเป็นที่ปรากฏ และจะได้ทูลขอให้สระเขมาโบกขรณีเป็นเขตอภัยทาน พญาหงส์คิดเช่นนั้นแล้วก็ให้นายพรานนำตนกับสุมุขหงส์ไปถวายพระเจ้าพหุปุตตะ พระราชาขอให้พญาหงส์แสดงธรรมและสอนโอรสทั้ง 101 องค์ของพระองค์ แล้วพญาหงส์ก็ทูลลากลับไปยังเขาจิตตกูฏพร้อมด้วยสุขมุขหงส์