TLD-003-1989

ธรรมภาณฤๅษี (ชื่อตัวละคร)

ราชาธิราช, บทละคร  

ธรรมภาณฤๅษีเป็นตัวละครในบทละครเรื่องวงศเทวราช (ฉบับพระราชนิพนธ์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว) มีธิดาบุญธรรม 2 คน ชื่อวันงอ*และแสงจันทร์*

วันหนึ่งพระธรรมภาณฤๅษีออกจากอาศรมไปหาเผือกมันกลางป่า พบดงอุตพิดจึงจะเก็บมาทำยาแก้เสมหะ แต่เมื่อก้มลงจะเก็บก็เห็นกุมารีอยู่ในดอกอุตพิด ครั้นเดินต่อไปก็พบดอกดินบานไสวจึงจะเก็บไปทำขนม ได้เห็นกุมารีอยู่ในดอกดินเช่นกัน พระฤๅษีนำกุมารีทั้งสองไปเลี้ยงจนเติบใหญ่เป็นสาว ตั้งชื่อนางในดอกอุตพิดว่าวันงอ และนางในดอกดินว่าแสงจันทร์ คืนหนึ่งพระธรรมภาณฤๅษีออกไปเดินจงกรมหน้าอาศรม เห็นลูกคชสีห์*และลูกราชสีห์*ร่างผอมโซเดินเข้ามาหา เมื่อสอบถามความเป็นมาก็รู้ว่าเป็นข้ารับใช้ของวงศเทวราช*เจ้าเมืองเนาวรัตนนคร* พระฤๅษีสงสารจึงพามาเลี้ยงไว้ที่กุฎี

คืนต่อมาพระธรรมภาณฤๅษีเข้าฌานรู้ว่าวงศเทวราชถูกเทพเป๋อ*หลานนางบุญนาคี*เจ้าเมืองบางซื่อ*จับมัดติดอยู่กับรั้วเมือง เกรงว่ารุ่งเช้าถ้ามีผู้มาพบเห็นจะทำให้วงศเทวราชเสื่อมเสียพระเกียรติ จึงให้ลูกคชสีห์และลูกราชสีห์ไปแก้มัดแล้วพามายังอาศรม เมื่อวงศเทวราชได้พบนางวันงอและนางแสงจันทร์ก็ได้นางทั้งสองเป็นมเหสี พระฤๅษีรู้แต่ก็มิได้ขัดขวาง ครั้นเทพเป๋อรู้ว่าวงศเทวราชหนีก็ยกทัพออกติดตามไปจนถึงอาศรม เมื่อวงศเทวราชลาพระฤๅษีออกรบ พระธรรมภาณฤๅษีจึง ลนลานเข้าไปในกุฎี ฉวยได้ปลากระดี่เป็นศิลา กับลูกสกดนั่งพระธรรม กับทั้งมะกล่ำดำเขี้ยวหมูป่า อยู่ยงคงกระพันกันศัสตรา จัดมาถวายพระภูมี และอำนวยพรให้วงศเทวราชชนะศัตรู

ต่อมาเมื่อบรรดาขุนทหารออกตามหาวงศเทวราชมาถึงอาศรม พระธรรมภาณฤๅษีก็ช่วยให้ได้พบกัน เมื่อวงศเทวราชพานางวันงอและนางแสงจันทร์จากไป พระธรรมภาณฤๅษีก็บำเพ็ญพรตอยู่ต่อไปในป่า

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)