พระเจ้าธรรมโสณฑกราชเป็นตัวละครในเรื่องธรรมโสณฑกชาดกในปัญญาสชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ ครองเมืองพาราณสี

พระเจ้าธรรมโสณฑกราชเป็นผู้ที่สนพระทัยทางธรรมยิ่ง คิดว่าบ้านเมืองร่มเย็นเป็นสุขก็ยังไม่สมบูรณ์หากพระราชาขาดความรู้ทางธรรมจึงทรงพยายามแสวงหาความรู้ทางธรรมที่ลึกซึ้ง ด้วยการประกาศให้ทรัพย์พันตำลึงแก่ผู้ที่สามารถกล่าวคาถาธรรมของพระสัมมาสัมพุทธเจ้าแม้เพียงบาทเดียวได้แต่ก็ไม่มีผู้ใดมาแสดงตน แม้จะเพิ่มรางวัลไปจนถึงพันโกฏิตำลึงก็ตาม พระเจ้าธรรมโสณฑกราชจึงออกแสวงหาผู้รู้ธรรมด้วยตนเอง พระอินทร์รู้ความปรารถนาของพระเจ้าธรรมโสณฑกราชจึงแปลงกายเป็นยักษ์แสดงตนเป็นผู้รู้ธรรมเพื่อทดสอบความมุ่งมั่นของพระเจ้าธรรมโสณฑกราช โดยยักษ์แปลงขอแลกเปลี่ยนการแสดงธรรมกับอาหารซึ่งคือร่างกายของพระเจ้าธรรมโสณฑกราช ทั้งนี้ยักษ์แปลงได้เนรมิตภูเขาเพื่อให้พระเจ้าธรรมโสณฑกราชกระโดดลงมาสู่ปากตนและช่วงเวลาที่กระโดดลงมานั้น ยักษ์แปลงจะแสดงธรรมให้ฟัง

พระเจ้าธรรมโสณฑกราชตกลงด้วยความยินดีเพราะคิดว่าการบริจาคทรัพย์และชีวิตเพื่อได้สดับพระธรรมนั้นเป็นบุญอันยิ่งใหญ่ เมื่อพระเจ้าธรรมโสณฑกราชกระโดดลงมาจากยอดเขา ยักษ์แปลงก็คืนรูปเป็นพระอินทร์เหาะไปรับร่างของพระเจ้าธรรมโสณฑกราชแล้วพาสู่ดาวดึงส์ จากนั้นพระอินทร์ได้แสดงธรรมเรื่องสังขารไม่เที่ยงพร้อมทั้งกล่าวสรรเสริญพระเจ้าธรรมโสณฑกราชที่ปรารถนาจะสดับพระธรรมกระทั่งยอมสละชีวิตของตน ผลของการใฝ่ในธรรมเช่นนี้จะทำให้พระเจ้าธรรมโสณฑกราชได้เป็นพระพุทธเจ้านามว่าโคดมตามที่ตั้งปณิธานไว้