TLD-003-1999

ธัมมปาละ (ชื่อตัวละคร)

มหาธัมมปาลชาดก   นิบาตชาดก  

ธัมมปาละเป็นตัวละครในเรื่องมหาธัมมปาลชาดก ทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัตแห่งกรุงพาราณสี มีหมู่บ้านชื่อธัมมปาลคามอยู่ในแคว้นกาสี เหตุที่หมู่บ้านได้ชื่อเช่นนี้เพราะเป็นที่อยู่ของตระกูลธัมมปาละ พราหมณ์ธัมมปาละเป็นผู้ที่รักษากุศลกรรมบถ 10 แม้แต่ทาสกรรมกรในตระกูลก็ยังตั้งอยู่ในศีลธรรม

ครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุตรของธัมมปาลพราหมณ์ เรียกกันว่าธัมมปาลกุมาร เมื่อเจริญวัยบิดาให้ไปศึกษาศิลปศาสตร์ในสำนักอาจารย์ทิศาปาโมกข์ ธัมมปาลกุมารศึกษาถึงขั้นสูงจนเป็นใหญ่กว่ามาณพศิษย์อีก 500 คนในสำนักนั้น

ต่อมาบุตรคนใหญ่ของอาจารย์ทิศาปาโมกข์สิ้นชีวิตลง บิดาและหมู่ญาติรวมทั้งเหล่ามาณพพากันร้องไห้คร่ำครวญ มีเพียงธัมมปาลกุมารที่ไม่ร้องไห้ เมื่อกลับจากเผาสรีระของบุตรอาจารย์แล้ว เหล่ามาณพพากันรำพันว่าบุตรอาจารย์ไม่น่าตายแต่ยังหนุ่ม ธัมมปาลกุมารกล่าวว่าเป็นเพราะเหตุใดจึงตายแต่ยังหนุ่มเพราะปกติสัตว์ทั้งหลายแก่แล้วจึงตาย ในตระกูลของตนไม่เคยมีผู้ใดตายแต่ยังหนุ่ม มาณพทั้งหลายไปเล่าเรื่องนี้ให้อาจารย์ทิศาปาโมกข์ฟัง อาจารย์เรียกธัมมปาลกุมารไปถาม เมื่อธัมมปาลกุมารยืนยันคำกล่าวของตน อาจารย์ทิศาปาโมกข์จึงคิดว่าจะไปถามบิดาของธัมมปาลกุมาร ถ้าเป็นจริงตนจะได้บำเพ็ญธรรมบ้าง

ต่อมา 7 – 8 วันหลังจากเผาศพบุตรแล้ว อาจารย์ทิศาปาโมกข์เรียกธัมมปาลกุมารมาสั่งว่าจะไปธุระหลายวัน ให้ทำหน้าที่สอนวิชามาณพทั้ง 500 จนกว่าตนจะกลับ แล้วอาจารย์ทิศาปาโมกข์ก็เก็บกระดูกแพะมาล้างให้สะอาด ใส่กระสอบเดินทางออกจากเมืองตักสิลาไปหาบิดาธัมมปาลกุมาร เมื่อธัมมปาลพราหมณ์รู้ก็ออกมาต้อนรับเลี้ยงดูอย่างดี อาจารย์ทิศาปาโมกข์บอกว่าธัมมปาลกุมารศึกษาสำเร็จแล้ว แต่ป่วยเป็นโรคสิ้นชีวิตแล้ว ธัมมปาลพราหมณ์ฟังแล้วตบมือหัวเราะเสียงดัง เมื่ออาจารย์ถามว่าเหตุใดจึงหัวเราะเมื่อรู้ว่าบุตรสิ้นชีวิต ธัมมปาลพราหมณ์บอกว่าบุตรตนยังไม่ตาย อาจารย์จึงแก้กระสอบกระดูกให้พราหมณ์ดู พราหมณ์ไม่เชื่อ บอกว่าคงเป็นกระดูกแพะหรือกระดูกสุนัข เพราะคนในตระกูลของตน 7 ชั่วคนมาแล้วไม่เคยมีใครตายแต่ยังหนุ่ม อาจารย์ทิศาปาโมกข์ปดตน แล้วคนในตระกูลของพราหมณ์ก็พากันตบมือหัวเราะ อาจารย์ทิศาปาโมกข์จึงถามว่าเหตุใดคนในตระกูลของพราหมณ์จึงไม่ตายแต่ยังหนุ่ม

ธัมมปาลพราหมณ์กล่าวถึงอำนาจคุณที่เป็นเหตุให้ไม่ตายแต่ยังหนุ่ม เช่น ไม่พูดปด ไม่ทำบาป ฟังธรรมของสัตบุรุษ บริจาคทาน ไม่นอกใจกัน เว้นการดื่มน้ำเมา ฯลฯ คนในตระกูลของตนทุกคนแม้แต่ทาสมุ่งประพฤติธรรมเพราะหวังประโยชน์ในโลกหน้า ด้วยเหตุนี้จึงไม่มีผู้ใดตายแต่ยังหนุ่ม เพราะธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม อาจารย์ทิศาปาโมกข์ได้ฟังดังนั้นก็ยินดีและขอขมาโทษพราหมณ์ บอกว่ากระดูกนี้เป็นกระดูกแพะ ธัมมปาลกุมารยังไม่ตาย แล้วขอให้ธัมมปาลพราหมณ์สอนธรรมแก่ตน หลังจากนั้น 2 – 3 วันอาจารย์ทิศาปาโมกข์ก็กลับไปเมืองตักสิลา สอนศิลปศาสตร์แก่ธัมมปาลกุมารจนสำเร็จ แล้วจึงส่งธัมมปาลกุมารกลับบ้านพร้อมบริวาร

ยุพร แสงทักษิณ , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)