นกกระจาบโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องสัมโมทมานชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นนกกระจาบ มีนกกระจาบ 1,000 ตัวเป็นบริวาร นายพรานทำเสียงเหมือนนกกระจาบร้อง พอนกกระจาบมารวมกันหลายตัวก็ใช้ตาข่ายคลุมรวบไป วันหนึ่งนกกระจาบโพธิสัตว์จึงแนะอุบายว่า เมื่อพรานเหวี่ยงตาข่ายมาคลุมให้แต่ละตัวยกตาข่ายขึ้นพร้อมกันแล้วบินนำตาข่ายไปทิ้งบนพุ่มไม้ นกก็เชื่อฟัง พรานก็จับนกไม่ได้ เมียนายพรานโกรธต่อว่าพราน พรานจึงบอกว่าที่จับไม่ได้เพราะนกสามัคคีกันยกตาข่ายไป เมื่อใดที่นกวิวาทกันก็จะจับนกได้แน่นอน ต่อมาอีก 2-3 วัน นกกระจาบตัวหนึ่งบินลงหากินบนพื้นดิน ไม่ทันสังเกต ไปเหยียบหัวนกกระจาบตัวหนึ่งเข้า นกนั้นโกรธ แม้นกที่เหยียบจะขอโทษก็ไม่ยอม ทะเลาะกันเรื่องยกตาข่าย นกกระจาบโพธิสัตว์ดำริว่าการวิวาทกันนั้นย่อมหาความเจริญไม่ได้ ถ้าไม่ช่วยกันยกตาข่ายจะเป็นอันตราย นกกระจาบโพธิสัตว์จึงไม่อยู่ด้วย พาบริวารส่วนหนึ่งแยกไป อยู่มาอีก 3-4 วัน พรานเห็นนกกระจาบรวมกันอยู่ก็เอาตาข่ายมาครอบ นกกระจาบก็เถียงกันและเกี่ยงกันไม่ยกตาข่าย พรานก็รวบตาข่ายจับนกทั้งหมดกลับบ้านไป