TLD-003-2020

นกหัวขวานโพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

ชวสกุณชาดก   นิบาตชาดก  

นกหัวขวานโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องชวสกุณชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัตแห่งกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นนกหัวขวานอาศัยอยู่ในป่าหิมพานต์ ในครั้งนั้นมีราชสีห์ตัวหนึ่งกินเนื้อแล้วกระดูกติดคอ จะคายก็คายไม่ได้ จะกลืนก็กลืนไม่ลง กระดูกขวางอยู่กลางลำคอ ทำให้ลำคอบวมใหญ่ กินอาหารไม่ได้ ทั้งยังเจ็บปวดทรมานอย่างแสนสาหัส นกหัวขวานโพธิสัตว์จับอยู่บนกิ่งไม้เห็นดังนั้นก็ถามไถ่ ราชสีห์เล่าให้ฟังและขอให้ช่วยชีวิตตน นกหัวขวานขอคำสัญญาจากราชสีห์ว่าเมื่อตนเข้าไปในปากอย่าขย้ำตน ราชสีห์ก็ให้สัญญา เพื่อความไม่ประมาทนกหัวขวานเอาไม้ค้ำปากราชสีห์แล้วจึงเข้าไปใช้จะงอยปากจิกปลายกระดูกให้เคลื่อนพลัดตกไปได้สำเร็จ จากนั้นก็เอาไม้ค้ำปากออกบินปร๋อขึ้นไปจับอยู่บนปลายกิ่งไม้

วันหนึ่งราชสีห์จับกระบือมาได้ ขณะกำลังกัดกินอยู่ นกหัวขวานโพธิสัตว์ต้องการจะลองใจ จึงกล่าวว่าตนเคยช่วยราชสีห์ไว้ ราชสีห์จะให้อะไรตอบแทนเป็นค่าน้ำพักน้ำแรงบ้าง ราชสีห์ตอบว่าการที่ตนไว้ชีวิตนกหัวขวานโพธิสัตว์ขณะที่เข้าไปในปากของตนนั้นก็ถือว่าเป็นค่าแรงมากพอแล้ว เมื่อได้ฟังดังนั้นนกหัวขวานโพธิสัตว์จึงกล่าวว่า การคบหากับผู้ไม่มีความกตัญญูกตเวทีเป็นการไร้ประโยชน์ กล่าวแล้วก็บินจากไป

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)