TLD-003-2072

นันทเสน (ชื่อตัวละคร)

จุลลกาลิงคชาดก   นิบาตชาดก  

นันทเสนเป็นตัวละครในเรื่องจุลลกาลิงคชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นอำมาตย์ของพระเจ้าอัสสกราช*แห่งโปตลนคร* อัสสกรัฐ*

ในครั้งนั้นพระเจ้ากาลิงคราช*ครองราชย์ ณ ทันตปุรนคร* กาลิงครัฐ* ทรงมีพลานุภาพมาก อุดมมั่งคั่งไปด้วยสมบัติ รี้พล และพาหนะ หาผู้ที่จะทำสงครามกับพระองค์มิได้ จึงทรงปรึกษาเหล่าอำมาตย์ อำมาตย์ทูลออกอุบายให้พระธิดาโฉมงามทั้ง 4 องค์ประทับเหนือราชยานแวดล้อมด้วยกองทัพ แล้วเสด็จไปตามราชธานีต่าง ๆ ป่าวประกาศว่าถ้ากษัตริย์องค์ใดสามารถจับธิดาทั้งสี่ได้ พระเจ้ากาลิงคราชจะทรงทำสงครามด้วย พระเจ้ากาลิงคราชทรงทำตามคำแนะนำของอำมาตย์

เมื่อพระธิดาทั้งสี่เสด็จผ่านเมืองต่างๆ จนทั่วชมพูทวีป ก็ไม่มีกษัตริย์องค์ใดกล้าให้พระธิดาเข้าไปในพระนครเพราะเกรงเดชานุภาพ ได้แต่ส่งเครื่องบรรณาการออกไปถวาย แม้พระเจ้าอัสสกราชก็เช่นเดียวกัน แต่อำมาตย์นันทเสนซึ่งเป็นปราชญ์ฉลาดในเชิงอุบายคิดว่าถ้าเหตุการณ์เป็นเช่นนี้ชมพูทวีปก็ว่างเปล่า จากนั้นนันทเสนจึงให้นายประตูเปิดประตูเมืองรับพระธิดา แล้วนำพระธิดาไปถวายเป็นมเหสีของพระเจ้าอัสสกราช ทูลว่าถ้าเกิดสงครามตนจะรับอาสาเข้าต่อสู้เอง แล้วนันทเสนก็ให้กองทัพที่ติดตามพระธิดากลับไปทูลพระเจ้ากาลิงคราช เมื่อพระเจ้ากาลิงคราชทรงรู้ข่าวก็กริ้ว ยกทัพออกจากพระนครทันที อำมาตย์นันทเสนรู้ข่าวศึกก็ส่งสารไปถวายพระเจ้ากาลิงคราชว่าอย่าล่วงล้ำเข้ามาในเขตแดนเมืองโปตลนคร มิฉะนั้นจะต้องเกิดสงครามระหว่างสองนคร พระเจ้ากาลิงคราชจึงทรงหยุดทัพอยู่ที่ปลายราชอาณาเขตของพระองค์

ในครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นดาบสบำเพ็ญพรตในบรรณศาลาอยู่ระหว่างสองราชอาณาเขต พระเจ้ากาลิงคราชใคร่รู้ว่าผู้ใดจะชนะหรือแพ้ในสงคราม จึงปลอมองค์เสด็จไปหาดาบสโพธิสัตว์ให้ช่วยพยากรณ์ ดาบสโพธิสัตว์บอกว่ามีแต่ท้าวสักกเทวราช (พระอินทร์) เท่านั้นที่รู้ ให้พระเจ้ากาลิงคราชเสด็จมาฟังคำพยากรณ์ในวันรุ่งขึ้น ครั้นท้าวสักกเทวราชเสด็จมา ดาบสโพธิสัตว์ก็ทูลถาม ท้าวสักกเทวราชทรงทำนายว่าพระเจ้ากาลิงคราชจะมีชัยชนะ ส่วนพระเจ้าอัสสกราชจะพ่ายแพ้ และจะมีบุรพนิมิตปรากฏให้เห็น รุ่งขึ้นพระเจ้ากาลิงคราชเสด็จมาถามพระดาบส เมื่อทรงทราบคำทำนายก็โสมนัสยิ่ง แต่มิได้ตรัสถามพระดาบสว่าจะมีบุรพนิมิตอะไร ข่าวพยากรณ์นี้ล่วงรู้ไปถึงพระเจ้าอัสสกราช ทรงปรึกษาอำมาตย์นันทเสนว่าควรทำอย่างไร นันทเสนจึงไปหาดาบสโพธิสัตว์ถามเรื่องราว พระดาบสเล่าให้ฟัง นันทเสนถามถึงบุรพนิมิต ดาบสโพธิสัตว์บอกว่าอารักขเทวดาของผู้ชนะจะปรากฏเป็นโคเผือกปลอด ส่วนของผู้แพ้จะเป็นโคดำปลอด ทั้งสองจะมารบให้รู้แพ้ชนะกัน นันทเสนกลับไปบอกพลโยธาให้ยอมสละชีวิตในการทำสงครามเพื่อพระราชา

พระเจ้ากาลิงคราชกระหยิ่มพระทัยว่าจะได้ชัยชนะจึงไม่ทรงตระเตรียมการยุทธ์ให้ถูกควร แม้พลโยธาก็เช่นกัน ไม่เตรียมเครื่องศัสตราวุธยุทธภัณฑ์ ไม่สามัคคีปรองดอง ต่างพากันแยกย้ายไปตามใจชอบ ขณะที่พระราชาทั้งสองทรงม้าพระที่นั่งตรงเข้าต่อสู้กัน อารักขเทวดาก็ออกหน้าเข้าประชิดกัน มีเพียงพระราชาเท่านั้นที่เห็นโคเผือกปลอดและโคดำปลอด อำมาตย์นันทเสนทูลพระราชาของตนให้ลงจากม้าพระที่นั่งแล้ววิ่งไปพร้อมกับไพร่พล 1,000 คน พระเจ้าอัสสกราชใช้พระแสงดาบและไพร่พลใช้หอก 1,000 เล่มแทงโคเผือกปลอดของพระเจ้ากาลิงคราชจนสิ้นชีวิต พระเจ้ากาลิงคราชเห็นดังนั้นก็ตรัสบริภาษดาบสโพธิสัตว์ว่าเป็นผู้ประพฤติพรหมจรรย์แต่กลับกล่าวคำเท็จ แล้วเสด็จหนีกลับพระนคร

2 - 3 วันต่อมาเมื่อท้าวสักกเทวราชเสด็จมายังบรรณศาลา ดาบสโพธิสัตว์ถามว่าเหตุใดพระองค์ซึ่งเป็นเทวดายังกล่าวคำเท็จ ท้าวสักกเทวราชตอบว่าแม้แต่เทวดาก็ไม่สามารถสกัดกั้นความมานะบากบั่นและความกล้าหาญอย่างลูกผู้ชายเช่นพระเจ้าอัสสกราชได้ พระเจ้าอัสสกราชจึงทรงเป็นผู้ชนะ

ต่อมาเมื่อพระเจ้าอัสสกราชเสด็จกลับพระนครแล้วอำมาตย์นันทเสนก็มีสารไปถวายพระเจ้ากาลิงคราชว่าขอให้ทรงส่งทรัพย์ศฤงคารอันเป็นมรดกมาประทานแก่พระธิดาทั้งสี่ มิฉะนั้นทางนี้จะจัดการตามที่ควร พระเจ้ากาลิงคราชจึงทรงส่งทรัพย์ศฤงคารที่พระธิดาควรได้มาประทาน แต่นั้นมากษัตริย์ทั้งสองนครก็มีไมตรีต่อกัน

ยุพร แสงทักษิณ , ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)