นันทิยะเป็นตัวละครในเรื่องจูฬนันทิยชาดก ทุกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์ เป็นวานร มีน้องชื่อจูฬนันทิยะ*

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นวานรอยู่ในป่าหิมพานต์ คุมฝูงวานร 80,000 ตัว เมื่อจะออกไปหาอาหารนันทิยะและจูฬนันทิยะให้มารดาซึ่งตาบอดนอนอยู่ในพุ่มไม้ ครั้นได้ผลไม้แล้วก็ให้บริวารนำไปให้ แต่วานรบริวารกลับนำไปกินเสียเอง มารดาวานรอดอยากมากจนร่างกายซูบผอม ครั้นนันทิยะกลับมาเห็นสภาพเช่นนั้นก็สอบถามจนรู้เรื่อง แล้วตัดสินใจให้จูฬนันทิยะเป็นผู้คุมฝูงแทน ส่วนตนจะดูแลปรนนิบัติมารดา แต่จูฬนันทิยะไม่ปรารถนาจะคุมฝูง ทั้งสองจึงพามารดาออกจากป่าหิมพานต์ไปอยู่ที่ต้นไทรสุดเขตแดนเมืองพาราณสี

พราหมณ์มาณพผู้หนึ่งซึ่งเป็นคนหยาบช้า เมื่อเรียนสำเร็จวิชาจากเมืองตักสิลา ไม่อาจทำอาชีพอื่นได้ก็มาเป็นพรานล่าเนื้อ วันหนึ่งหาเนื้อไม่ได้ ครั้นเห็นต้นไทรใหญ่ก็เข้าไปดู พบมารดาวานรอยู่ก็น้าวธนูเตรียมจะยิง นันทิยะซึ่งซ่อนอยู่ที่ค่าคบไม้บอกให้น้องดูแลมารดา ส่วนตนจะออกไปสละชีวิตแทน แล้วนันทิยะก็ไปนั่งอยู่ตรงลูกศรอ้อนวอนนายพรานให้ไว้ชีวิตมารดา นายพรานไม่สนใจ ยิงศรใส่นันทิยะจนพลัดตกลงมา แล้วน้าวธนูจะยิงมารดาวานรอีก จูฬนันทิยะออกไปนั่งขวางไว้ แล้วขอร้องให้นายพรานไว้ชีวิตมารดา แต่นายพรานไม่ฟัง ยิงจูฬนันทิยะจนตกลงมาตายอีกตัว จากนั้นก็ยิงมารดาวานร แล้วนำร่างวานรทั้งสามใส่หาบเดินกลับบ้าน

ขณะนั้นสายฟ้าฟาดลงมาที่บ้านของนายพรานเกิดเพลิงไหม้ ภรรยาและบุตรอีก 2 คนตายอยู่ในกองไฟ เพื่อนบ้านคนหนึ่งเห็นนายพรานเดินกลับมาจึงไปเล่าให้ฟัง นายพรานเสียใจมาก ทิ้งหาบและธนู เดินเปลือยกายร้องไห้เข้าไปในบ้านของตน ไม้ขื่อบนปลายเสาตกลงมาถูกศีรษะ แผ่นดินแยกเป็นช่อง เปลวไฟอเวจีมหานรกลุกโชนขึ้นมา แล้วสูบเผานายพรานจมลงธรณีไป