นางแก้ว หรืออิตถีรัตนะ*ในเรื่องไตรภูมิกถา เป็นหญิงพิเศษที่เกิดมาคู่บุญบารมีของพญามหาจักรพรรดิราช* บางครั้งนางแก้วเป็นนางที่ได้ทำบุญมาแต่ชาติปางก่อนและมาเกิดในเมืองชื่อมัทราช* ในตระกูลกษัตริย์ และได้เป็นมเหสีของพญาจักรพรรดิราช แต่ถ้าเวลาใดไม่มีนางแก้วผู้มีบุญเช่นนี้มาเกิด ด้วยบุญบารมีของพญามหาจักรพรรดิราชจะชักนำให้นางแก้วจากอุตตรกุรุทวีป*มาสู่พระองค์เอง “กับทั้งเครื่องสำหรับสรรพาภรณ์อันแล้วด้วยแก้วสัตตพิธรัตนะแลรุ่งเรืองงามนักหนา แลมาโดยอากาศดุจดั่งนางฟ้า แลลงมาไหว้มานบพญามหาจักรพรรดิราชเจ้านั้นแล”

นางแก้วนั้นเป็นหญิงที่งดงามยิ่งนักทั้งรูปร่างหน้าตาผิวพรรณและลักษณะอันดีงามในกาย รอบตัวนางแก้วมีรัศมีส่งไปไกลได้ 10 ศอก แม้ในความมืดก็ไม่ต้องใช้เทียนหรือชวาลาเลย นอกจากนั้น “เมื่อใดตัวพญามหาจักรพรรดิราชนั้นเย็นแลหนาวไส้ตัวนางแก้วนั้นอุ่น เมื่อใดตัวพญามหาจักรพรรดิราชนั้นร้อนไส้ ตัวนางแก้วนั้นเย็น” กายนางแก้วหอมฟุ้งตลอดเวลาดั่งแก่นจันทน์กฤษณาที่ปรุงแล้วด้วยของหอม ครั้นนางแก้วพูดหรือหัวเราะกลิ่นปากนางหอมราวกับดอกบัวนีลุบลและจงกลนี

นางแก้วเป็นที่รักของพระสวามีเป็นอย่างยิ่ง นางจะเฝ้าปรนนิบัติพญามหาจักรพรรดิราชผู้เป็นพระสวามีด้วยมารยาทอันงาม นางเข้านอนทีหลัง และตื่นนอนก่อนพระสวามีทุกครั้ง แม้นว่านางแก้วนั้นจะกระทำการงานอันใด ๆ ก็ดีย่อมไหว้ทูลแด่พญานั้นให้รู้ก่อน เมื่อใดพญาสั่งให้ทำ นางจึงทำ นางนั้นบ่ห่อนละเมิดท่านผู้เป็นผัวเลยสักคาบ กระทำอันใด ๆ ก็ดีย่อมชอบใจผัวทุกประการว่ากล่าวอันใด ๆ ก็ดีย่อมพึงใจผัวทุกประการ