นางสิบสอง 2
นางสิบสองเป็นตัวละครในบทละครเรื่องพระรถเมรี เป็นบุตรสาว 12 คน ของพรหมจันทร์*กับนางพราหมณี*เศรษฐีแห่งเมืองไพศาลี* นางทั้งสิบสอง ได้แก่ นางบัวทอง* นางบัวแก้ว* นางจงกล* นางอุบล* นางบัวผัน* นางบัวเผื่อน* นางโกมุท* นางศรีบงกช* นางบัวขม* นางบัวหลวง* นางประทุมทอง* และนางเภา*
ครั้งหนึ่งเกิดอาเพศต่างๆ แก่ครอบครัวของเศรษฐี เช่น สัตว์เลี้ยงล้มตาย ค้าขายขาดทุน บริวารหลีกหนี ครอบครัวของเศรษฐียากจนลง พรหมจันทร์กับนางพราหมณีจึงปรึกษากันลวงบุตรสาวทั้งสิบสองไปปล่อยป่า นางสิบสองไม่สามารถกลับบ้านได้ก็พากันเดินทางต่อไปอย่างไร้จุดหมาย ขณะนั้นนางสารตรา*ยักษ์เจ้าเมืองทานตะวัน* (ตะวัน*) ผ่านมาพบ จึงแปลงเป็นหญิงกลางคนชักชวนนางสิบสองให้เป็นบุตรบุญธรรมแล้วพาไปเมืองทานตะวัน นางสิบสองอยู่กับนางยักษ์อย่างมีความสุข
วันหนึ่งขณะที่นางสารตราออกว่าราชการ นางสิบสองอยากรู้ว่าที่ท้ายปราสาทมีอะไร จึงพากันไปดู พบกองกระดูกมนุษย์เกลื่อนกลาดก็ตกตะลึง ครั้นได้ยินเสียงผู้คนร้องครวญครางด้วยความเจ็บปวดก็เดินเข้าไปดู ยายเฒ่าคนหนึ่งซึ่งถูกจับขังไว้ในฉางบอกว่านางสารตราเป็นยักษ์ นางสิบสองตกใจรีบกลับขึ้นตำหนักแล้วทำตัวตามปกติ
ต่อมานางสิบสองชวนกันหนีออกจากเมือง ได้พบและอภิเษกกับท้าวรถสิทธิ์* (รถยสิทธิ์* หรือ ยาสิทธิ์*) เจ้าเมืองขีดขิน* นางยักษ์ตามหานางสิบสองจนพบ แล้วร่ายมนตร์ทำให้ท้าวรถสิทธิ์หลงใหลตั้งนางเป็นมเหสี วันหนึ่งนางสารตราทำอุบายว่าป่วยหนัก ต้องใช้ดวงตาของนางสิบสองประกอบเป็นโอสถ ท้าวรถสิทธิ์จึงให้ควักดวงตาทั้งสองข้างของนางสิบสอง เว้นแต่นางเภาซึ่งถูกควักดวงตาเพียงข้างเดียว นางทั้ง 12 คนซึ่งขณะนั้นทรงครรภ์อยู่ถูกขับออกจากเมืองไปอาศัยในอุโมงค์แห่งหนึ่ง ได้รับความลำบากและอดยากมาก ครั้นประสูติโอรส พี่ๆ ของนางเภานำเนื้อของโอรสมาแบ่งกันกินเพื่อประทังความหิว ฝ่ายนางเภาแอบไปประสูติโอรสให้ชื่อว่ารถเสน
ครั้นรถเสนเจริญวัยได้พบกับพระบิดา นางสารตราต้องการกำจัดรถเสนจึงแกล้งป่วยหนัก แล้วบอกว่าจะต้องใช้หมากงั่ว (มะงั่ว) และหมากนาว (มะนาว) ที่เมืองทานตะวันเป็นยารักษา รถเสนจึงลามารดากับป้าแล้วออกเดินทางไป หลังจากนำผลหมากงั่วหมากนาวมาได้พร้อมกับดวงตาของนางสิบสองและยาวิเศษ รถเสนก็กลับไปที่อุโมงค์ประสมยาวิเศษกับดวงตารักษานางสิบสองจนหายเป็นปกติ
หลังจากรถเสนสังหารนางสารตราแล้ว ได้ขอให้พระฤๅษีทำลายมนตร์เสน่ห์ของนางสารตรา เมื่อท้าวรถสิทธิ์มีสติดังเดิม ก็ออกไปรับนางสิบสองกลับเข้าเมือง นางสิบสองทูลถึงความลำบากต่างๆ ที่พวกนางได้รับ
