นายโจรโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องสัตตปัตตชาดก ติกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในสมัยพระเจ้าพรหมทัตแห่งกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติอยู่ในตระกูลหนึ่งในกาสิกคาม ครั้นเจริญวัยก็มิได้ทำงานหาเลี้ยงชีพโดยสุจริต กลับเป็นหัวหน้าโจรมีลูกน้องประมาณ 500 คน เที่ยวปล้นจี้ฆ่าชาวบ้าน

ในครั้งนั้นมีกุฎุมพีผู้หนึ่งในเมืองพาราณสีได้ให้ชาวชนบทคนหนึ่งขอยืมเงินไป 1,000 กหาปณะ แต่ยังไม่ทันได้เงินคืนกุฎุมพีผู้นั้นก็สิ้นชีวิตเสียก่อน ต่อมาภรรยาของกุฎุมพีป่วยหนักจึงเรียกบุตรชายมาบอกให้ไปทวงเงินจากชาวชนบทในขณะที่ตนยังมีชีวิตอยู่ บุตรก็เดินทางไปทวงเงิน เมื่อได้เงินคืนแล้วก็เดินทางกลับ ส่วนมารดานั้นเมื่อบุตรเดินทางไปได้ 2-3 วันก็สิ้นชีวิต แล้วไปเกิดเป็นนางสุนัขจิ้งจอก ด้วยความรักลูกจึงเกิดอยู่ใกล้ ๆ กับที่บุตรจะต้องเดินทางผ่าน

ฝ่ายนายโจรโพธิสัตว์ซึ่งเที่ยวดักปล้นคนเดินทางคอยซุ่มอยู่ในเส้นทางที่บุตรกุฎุมพีจะผ่าน นางสุนัขจิ้งจอกเห็นบุตรของตนเดินมาก็ไปยืนขวางทางแล้วคุ้ยดินขึ้นเพื่อสื่อความหมายว่าอย่าเดินผ่านทางนี้เพราะมีโจรคอยดักปล้นอยู่ แต่บุตรชายไม่รู้เอาไม้ขว้าง นางสุนัขจิ้งจอกจึงหนีเข้าป่าไป ขณะนั้นมีนกกระไนร้องเป็นภาษานกความว่ามาณพนี้มีเงินถึง 1,000 กหาปณะให้จับฆ่าชิงเงินเสีย แล้วหันหน้าบินไปทางที่โจรอยู่ บุตรกุฎุมพีเห็นดังนั้นเข้าใจว่านกกล่าวสิ่งที่เป็นสวัสดิมงคลแก่ตนจึงทำความเคารพ ส่วนนายโจรโพธิสัตว์เป็นผู้รู้วิสัยสัตว์ทั้งหลาย จึงสามารถเข้าใจได้ว่านางสุนัขจิ้งจอกชะรอยจะเป็นมารดามาณพ ส่วนนกกระไนนั้นชะรอยจะเป็นศัตรูของมาณพ แต่มาณพไม่เข้าใจกิริยาของสัตว์ทั้งสองเพราะเป็นคนไม่มีปัญญา เมื่อมาณพบุตรกุฎุพีมาถึงตรงที่โจรซุ่มอยู่นายโจรโพธิสัตว์ก็ให้จับตัวไว้ ไต่ถามว่าเป็นใครมาจากไหน แล้วบอกให้รู้ว่านางสุนัขจิ้งจอกคือมารดาของมาณพจึงเป็นห่วงและหวังดีต่อบุตร แต่มาณพกลับคิดว่านางเป็นผู้ทำให้เกิดความเสียหาย ส่วนนกกระไนซึ่งประสงค์ร้าย มาณพกลับคิดว่าเป็นผู้ทำคุณประโยชน์ให้ แล้วนายโจรโพธิสัตว์ก็กล่าวว่าความจริงตัวมาณพมิได้ทำคุณประโยชน์อะไรให้แก่ตน แต่ความที่มีมารดาเป็นผู้มีคุณความดี ดังนั้นตนจะคืนเงินให้ กล่าวแล้วนายโจรโพธิสัตว์ก็คืนเงินและปล่อยบุตรกุฎุมพีไป