TLD-003-2102

นายสัตถวาหโพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

กิงผลชาดก   นิบาตชาดก  

นายสัตถวาหโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องกิงผลชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นคนในตระกูลสัตถวาหะ (หัวหน้าพ่อค้าเกวียน) เมื่อเจริญวัยก็ไปค้าขายด้วยเกวียน 500 เล่ม ครั้งหนึ่งเดินทางผ่านไปในดงกันดาร เมื่อถึงปากทางเข้าดงก็เรียกให้พ่อค้ากองเกวียนทั้งหมดมาประชุมกันแล้วกำชับว่าในดงนี้มีต้นไม้มีพิษบางชนิด ใบดอกผลมีรสหอมหวานแต่มีพิษ ถ้าไม่เคยบริโภคอย่าได้บริโภคเป็นอันขาด ให้ถามหัวหน้าก่อน คนทั้งปวงก็รับฟัง เมื่อขับเกวียนเข้าไปในดง ที่ปากทางเข้าดงมีต้นไม้นามว่า กิงผลพฤกษ์ (แปลว่าไม่รู้ว่าผลไม้อะไร) ขึ้นอยู่ใกล้ประตูบ้าน มีลำต้นกิ่งใบและดอกผลคล้ายมะม่วง กลิ่นรสของผลดิบและผลสุกก็เหมือนมะม่วง ถ้ากินเข้าไปแม้เพียงนิดเดียวก็จะปรากฏพิษร้ายแรง ทำให้สิ้นชีวิตได้ ในขณะนั้นพ่อค้าเกวียนที่ไปถึงก่อนบางคนเป็นคนโลเลไม่เชื่อฟังหัวหน้า เข้าใจว่าเป็นมะม่วงก็พากันกินเข้าไป แต่บางคนคิดว่าจะรอถามหัวหน้ากองเกวียนก่อนจึงเก็บผลไม้มาถือไว้ เมื่อหัวหน้านายกองเกวียนมาถึงก็ถามว่าผลไม้นั้นกินได้ไหม หัวหน้าพิจารณาดูก็รู้ชัดว่าไม่ใช่มะม่วง แต่เป็นกิงผลพฤกษ์จึงห้ามไม่ให้กิน ส่วนคนที่กินแล้ว หัวหน้ากองเกวียนก็ปรุงยาให้กิน ทำให้พิษเสื่อมจึงไม่มีใครเป็นอันตราย

เมื่อก่อนมีคนจำนวนมากกินผลไม้นี้สิ้นชีวิตไปเสมอๆ วันรุ่งขึ้นชาวบ้านเห็นคนนอนตายอยู่ก็ลากศพไปทิ้งและพากันเก็บทรัพย์สมบัติรวมทั้งเกวียนไปเป็นของตน ครั้งนี้ชาวบ้านก็มาเหมือนเคยด้วยคาดว่าจะมีคนตาย ตนจะได้เก็บสมบัติ เมื่อเห็นคนเหล่านี้ไม่ตายจึงถามว่าเหตุใดจึงรู้ว่าต้นไม้นั้นไม่ใช่มะม่วง พ่อค้ากองเกวียนตอบว่ารู้เพราะหัวหน้ากองเกวียนบอก คนเหล่านั้นจึงไปถามหัวหน้านายกองเกวียน หัวหน้าตอบว่ารู้ได้ด้วยการสังเกตเพราะต้นไม้นั้นขึ้นอยู่ใกล้บ้านคน เก็บผลได้ง่าย ถ้ามีรสอร่อยคนคงเก็บกินหมด เมื่อผลเหลืออยู่เต็มต้นเช่นนั้น หัวหน้ากองเกวียนโพธิสัตว์ก็รู้ว่าผลไม้นั้นมีพิษและไม่อร่อย พระโพธิสัตว์แสดงธรรมแก่มหาชนแล้วก็พาพวกเดินทางต่อไปโดยสวัสดิภาพ

ยุพร แสงทักษิณ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)