พระเจ้านิโครธเป็นตัวละครในเรื่องนิโครธชาดก ทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์

ในแผ่นดินพระเจ้ามคธราชแห่งกรุงราชคฤห์ พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในครรภ์ของหญิงเข็ญใจผู้หนึ่ง หญิงนั้นเมื่อคลอดกุมารแล้วก็ไม่สามารถที่จะเลี้ยงดูได้จึงนำไปวางไว้ที่โคนต้นไทร ในเวลานั้นหญิงผู้หนึ่งเป็นหมันไม่สามารถมีบุตรได้ จึงแสร้งหลอกเศรษฐีผู้เป็นบิดาของสามีว่าตนมีครรภ์จะเดินทางไปคลอดบุตรที่เมืองของบิดาของตน เมื่อหญิงผู้เป็นหมันนั่งเกวียนมาพบทารกน้อยใต้ต้นไทรก็สวมรอยว่าเป็นบุตรของตน เศรษฐีตั้งชื่อว่านิโครธกุมารเพราะเกิดใต้ต้นไทร

ในวันเดียวกันนั้นเองก็มีกุมารเกิดพร้อมกันอีก 2 คน คนหนึ่งชื่อว่าสาขกุมาร*เพราะเกิดใต้กิ่งไม้ อีกคนหนึ่งชื่อว่าโปติกะ*เพราะเกิดในกองผ้าขี้ริ้ว เศรษฐีรู้จึงให้นำทารกมาเลี้ยงไว้ด้วยกันกับนิโครธกุมาร เมื่อเจริญวัยนิโครธกุมาร สาขกุมาร และโปติกกุมารเดินทางไปศึกษาวิชาศิลปศาสตร์ที่สำนักทิศาปาโมกข์ในเมืองตักสิลา

ครั้นศึกษาสำเร็จแล้วก็เที่ยวเดินทางไปที่ต่างๆ จนมาถึงเมืองพาราณสี ในขณะนั้นพระเจ้าพาราณสีสิ้นพระชนม์ได้ 7 วัน ยังไม่มีผู้สืบราชสมบัติต่อ อำมาตย์ทั้งหลายจึงจะเสี่ยงทายราชรถ ในคืนก่อนใกล้รุ่งวันที่จะมีการเสี่ยงราชรถนั้น กุมารทั้งสามนอนพักอยู่ใต้ต้นไม้ ไก่ 2 ตัวที่อยู่บนต้นไม้ทุ่มเถียงกัน ไก่ตัวที่อยู่กิ่งบนถ่ายมูลรดไก่ที่อยู่กิ่งล่าง ไก่ตัวล่างโกรธอ้างถึงความดีความวิเศษของตนว่าถ้าใครได้กินเนื้อตนจะได้เงิน 1,000 กหาปณะแต่เช้า ไก่ตัวบนจึงอ้างความวิเศษของตนว่าถ้าใครได้กินเนื้อกล้ามของตนจะได้เป็นพระราชา กินเนื้อกลางๆ จะได้เป็นเสนาบดี กินเนื้อติดกระดูกจะได้เป็นขุนคลัง ขณะที่ไก่ทั้งสองต่างอวดอ้างความวิเศษกันนั้น โปติกกุมารซึ่งนั่งนวดนิโครธกุมารอยู่ได้ยินในขณะที่สหายทั้งสองนอนหลับ โปติกกุมารจึงจับไก่ตัวที่อยู่กิ่งบนมาฆ่า แล้วเอาเนื้อกล้ามให้นิโครธกุมารกิน เนื้อกลาง ๆ ให้สาขกุมาร ส่วนตนนั้นกินเนื้อติดกระดูก เมื่อกินแล้วโปติกกุมารจึงเล่าเรื่องให้สหายทั้งสองฟัง

ฝ่ายราชรถมาจอดเทียบ ณ อุทยานที่กุมารทั้งสามพักอยู่ เหล่าอำมาตย์ได้ตรวจพิจารณาดูลักษณะก็รู้ว่านิโครธกุมารเป็นผู้มีบุญ จึงเชิญให้ขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระเจ้านิโครธ พระเจ้านิโครธได้แต่งตั้งสาขกุมารเป็นเสนาบดี ส่วนโปติกกุมารก็โปรดให้ตามเสด็จมายังพระนครด้วย

วันหนึ่งพระเจ้านิโครธมีรับสั่งให้สาขเสนาบดีไปรับพระชนกชนนีของพระองค์ที่กรุงราชคฤห์ให้มายังกรุงพาราณสี แต่สาขเสนาบดีทูลบ่ายเบี่ยงไม่สนองพระบัญชา พระเจ้านิโครธจึงโปรดให้โปติกะไปแทน โปติกะเดินทางไปรับพระชนกชนนีแต่ทั้งสองมิยอมมา โปติกะจึงเดินทางกลับ ก่อนเข้าเฝ้าพระเจ้านิโครธได้ขอพักเหนื่อยอยู่ที่เรือนของสาขเสนาบดี สาขเสนาบดีซึ่งคุมแค้นโปติกะที่ไม่ให้ราชสมบัติแก่ตน จึงบริภาษ ทำร้าย และขับไล่โปติกะด้วยความอกตัญญูทั้ง ๆ ที่โปติกะช่วยให้ได้เป็นเสนาบดี โปติกะจึงนำความขึ้นทูลพระเจ้านิโครธ พระองค์ทรงไต่สวนแล้วมีรับสั่งให้ลงโทษสาขเสนาบดี แต่โปติกะทูลขอชีวิตสาขเสนาบดีไว้ พระเจ้านิโครธจึงประทานอภัยโทษ แล้วทรงแต่งตั้งโปติกะเป็นขุนคลัง