บัณฑิตโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องอารามทูสกชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ครั้งเมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองกรุงพาราณสี บรรดาประชาราษฎร์ถ้วนหน้าพากันเล่นนักขัตฤกษ์ ครั้งนั้นในอุทยานมีฝูงวานรอาศัยอยู่ ผู้รักษาอุทยานเห็นว่าประชาชนกำลังเล่นสนุกกันอยู่จึงคิดสั่งให้ฝูงวานรรดน้ำต้นไม้เพื่อตนจะได้ไปเที่ยวเล่นบ้าง จึงเรียกหัวหน้าฝูงวานรมาสั่งว่าขณะนี้คนทั่วเมืองกำลังเล่นนักขัตฤกษ์กัน อุทยานนี้ก็มีบุญคุณแก่วานรให้ได้อาศัยกินผลและใบ ฉะนั้นขอให้ฝูงวานรช่วยกันรดน้ำต้นไม้ หากตนยังไม่กลับก็ให้รดน้ำไปเรื่อยๆ วานรหัวหน้าฝูงก็รับคำผู้ดูแลสวน แล้วบรรดาวานรทั้งหลายก็ช่วยกันรดน้ำต้นไม้เล็กๆ หัวหน้าวานรก็เตือนว่าน้ำเป็นของสงวนไม่ควรใช้เปลือง ฉะนั้นถ้าจะรดน้ำต้นอ่อนให้ถอนขึ้นมาดูรากเสียก่อน ถ้ารากหยั่งลึกให้รดน้ำมากๆ ถ้ารากไม้หยั่งลงตื้นก็ให้รดน้ำแต่น้อย ฝูงวานรก็รับคำและทำตามนั้น

ครั้งนั้นพระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นบุรุษบัณฑิตผู้หนึ่ง เห็นการรดน้ำของวานรเช่นนั้นจึงถาม ฝูงวานรก็ตอบตามที่หัวหน้าสั่ง บุรุษบัณฑิตนั้นฟังแล้วก็ติเตียนวานรที่รดน้ำต้นไม้ในสวนด้วยความฉลาดนอกรีตจนต้นไม้ตายหมด เพราะคนพาลย่อมไม่ทำการสิ่งใดด้วยปัญญา แม้คิดว่าสิ่งที่ทำนั้นเป็นประโยชน์ แต่ทำแล้วกลับไร้ประโยชน์