เกสวดาบสเป็นตัวละครในเรื่องเกสวชาดก  จตุกกนิบาต  ในนิบาตชาดก  เป็นดาบสอยู่ในป่าหิมพานต์

 

ครั้งพระเจ้าพรหมทัต*ครองกรุงพาราณสี*  พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นกัปปกุมาร*บุตรพราหมณ์แห่งแคว้นกาสี  เมื่อเจริญวัยได้ไปศึกษาสรรพศิลปวิทยาที่เมืองตักสิลา  ต่อมาออกบวชเป็นดาบสแล้วไปอยู่ที่สำนักเกสวดาบส ได้เป็นศิษย์ 1 ใน 500 ตนของพระดาบสและเป็นศิษย์โปรดเพราะมีอัธยาศัยคล้ายคลึงกัน  วันหนึ่งเกสวดาบสพาศิษย์บริวารไปเมืองพาราณสี  เข้าไปภิกขาจารถึงวังหลวง  พระเจ้าพาราณสีให้นิมนต์เข้าไปพักอยู่ในอุทยาน  เมื่อสิ้นฤดูฝนพระดาบสจะลากลับไปยังป่าหิมพานต์  พระเจ้าพาราณสีตรัสขอร้องว่า  เกสวดาบสชราแล้ว  ขอให้พักอยู่ที่อุทยาน  ส่วนกัปปดาบสรวมทั้งเหล่าศิษย์ดาบสนั้นให้กลับไป

 

เมื่อต้องห่างจากกัปปดาบส  เกสวดาบสคิดถึงศิษย์คนโปรด  ไม่เป็นอันฉันอาหารและไม่เป็นอันหลับนอนจนป่วยหนัก    พระเจ้าพรหมทัตส่งแพทย์ 5 สกุลไปรักษาก็ไม่หาย  พระดาบสทูลว่าถ้าให้อยู่ที่นี่ตนก็คงจะตาย  ดังนั้นขอกลับไปยังป่าหิมพานต์  พระเจ้าพาราณสีจึงให้อำมาตย์นารท*ไปส่งเกสวดาบสยังอาศรมในป่า  เมื่อได้เห็นหน้ากัปปดาบส  เกสวดาบสก็อาการดีขึ้น  กัปปดาบสดูแลอาจารย์โดยจัดหายาคูซึ่งทำด้วยข้าวฟ่างและลูกเดือยรวมทั้งผักต้มจืด ๆ ให้ฉัน  เกสวดาบสก็หายป่วย  พระเจ้าพรหมทัตทรงสงสัยว่ากัปปดาบสรักษาอาจารย์ให้หายป่วยได้ด้วยวิธีใด  จึงให้อำมาตย์นารทไปถาม  เกสวดาบสบอกว่าเป็นเพราะตนได้ฉันข้าวฟ่าง ลูกเดือย และผักต้มจืด ๆ ที่คุ้นเคย  อำมาตย์ถามว่าเหตุใดจึงชอบอาหารจืด ๆ มากกว่าภัตตาหารอันมีรสเช่นเดียวกับเครื่องเสวยของกษัตริย์  เกสวดาบสตอบว่ารสใด ๆ ย่อมสู้รสที่คุ้นเคยมิได้  อำมาตย์ก็กลับไปทูลพระเจ้าพรหมทัตทุกประการ