บุรุษเปลี้ยเป็นตัวละครในเรื่องสาลิตชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในราชสำนักของพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี มีปุโรหิตพราหมณ์ผู้หนึ่งเป็นคนพูดมาก ปากกล้า ไม่เปิดโอกาสให้ผู้อื่นได้พูด พระเจ้าพรหมทัตทรงรำคาญมาก แต่ยังหาวิธีที่จะทำให้ปุโรหิตพูดน้อยลงไม่ได้

ในเมืองพาราณสีมีบุรุษเปลี้ยคนหนึ่งเรียนสำเร็จวิชาสาลิตกศิลปศาสตร์คือวิชาดีดก้อนกรวด วันหนึ่งพวกเด็กชาวบ้านนำบุรุษเปลี้ยใส่รถเล็กลากไปที่ริมประตูพระนครซึ่งมีต้นไทรใหญ่ต้นหนึ่ง เด็กๆ ขอให้บุรุษเปลี้ยทำรูปต่างๆ ให้ดู และจะให้เงินกากณึกหนึ่ง บุรุษเปลี้ยดีดก้อนกรวดไปที่ใบไทรให้ทะลุเป็นรูปช้างรูปม้ามากมาย พระเจ้าพรหมทัตเสด็จอุทยาน เด็กๆ หนีไปหมด เหลือแต่บุรุษเปลี้ยนอนอยู่ พระราชาทอดพระเนตรเห็นเงาใบไทรทะลุเป็นช่องเป็นรูปสัตว์ต่างๆ ลายพร้อยไปหมดก็ให้หาตัวผู้ทำ เมื่อรู้ว่าบุรุษเปลี้ยมีความสามารถในการดีดก้อนกรวดก็ทรงดำริจะให้ช่วยตัดถ้อยคำของปุโรหิตพูดมากได้ บุรุษเปลี้ยขอมูลแพะแห้ง 1 ทะนาน พระเจ้าพรหมทัตทรงจัดให้บุรุษเปลี้ยอยู่หลังม่านที่ทำเป็นช่องไว้ แล้วจัดที่ให้ปุโรหิตนั่งหันหน้ามาตรงช่องม่าน

เมื่อถึงเวลาประชุมอำมาตย์ราชบริพาร ปุโรหิตจะไม่ให้โอกาสแก่คนอื่น เมื่อใดที่ปุโรหิตขยับปากจะพูด บุรุษเปลี้ยก็ดีดมูลแพะแห้งเข้าปากปุโรหิตเมื่อนั้น ปุโรหิตกลืนมูลแพะเข้าไปตลอดเวลาจนมูลแพะหมด 1 ทะนาน พระราชาตรัสว่าปุโรหิตเป็นคนพูดมากจนกลืนมูลแพะเข้าไปทะนานหนึ่งแล้วก็ยังไม่รู้สึก แต่มูลแพะที่อยู่ในท้องแล้วนั้นไม่อาจย่อยได้ ทรงสั่งให้ปุโรหิตไปดื่มน้ำประยงค์ให้สำรอกออกมาจะได้ไม่เป็นโรค

ตั้งแต่นั้นมาปุโรหิตก็มีอาการเหมือนใครปิดปากไว้ ไม่ค่อยพูดมากอีก ส่วนบุรุษเปลี้ยได้รับบ้านส่วยพิเศษ 4 ตำบลใน 4 ทิศ เป็นรางวัล (ประมาณ 100,000 ตำลึง) พระโพธิสัตว์ซึ่งเป็นอำมาตย์ของพระเจ้าพรหมทัตทูลว่าขึ้นชื่อว่าศิลปศาสตร์ในโลกเป็นสิ่งดีที่สมควรศึกษาทั้งสิ้น