บุรุษโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องมตโรทนชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติในตระกูลเศรษฐี มีทรัพย์ 80 โกฏิ เมื่อเจริญวัยบิดามารดาสิ้นชีวิต พี่ชายของบุรุษโพธิสัตว์เป็นผู้ดูแลมรดก ต่อมาพี่ชายตาย ญาติมิตรทั้งหลายต่างเศร้าโศกร่ำไห้ แต่บุรุษโพธิสัตว์ไม่ร้องไห้ คนทั้งหลายจึงพากันติเตียนและนินทาว่าบุรุษโพธิสัตว์เป็นคนใจกระด้าง อยากให้พี่ชายตาย เพื่อจะได้ใช้ทรัพย์มรดกเพียงคนเดียว บุรุษโพธิสัตว์บอกว่าคนทั้งหลายเป็นผู้ที่ไม่รู้จักโลกธรรม 8 จึงพากันร้องไห้ให้กับผู้ที่ตายไปแล้ว แล้วสอนว่าไม่ว่าจะเป็นเทวดา มนุษย์ สัตว์ 4 เท้า นก หรืองูต่างก็ต้องละทิ้งร่างกายทั้งนั้นแม้จะยินดีในสรีระของตนมากเพียงใดก็ตาม

ความทุกข์และความสุขเป็นสิ่งไม่เที่ยง การคร่ำครวญจึงนับว่าไร้ประโยชน์ เป็นการปล่อยให้ความทุกข์ทับถมตัวเอง ผู้ที่ไม่ทำความดี ไม่รู้จักธรรม ย่อมคิดว่าบัณฑิตเป็นคนพาล ญาติทั้งหลายได้คิดก็ไม่เศร้าโศกอีก