ปทุม หรือประทุม*เป็นตัวละครในบทละครเรื่องสังข์ศิลป์ชัย เป็นธิดาสุดท้องในจำนวนธิดาทั้งเจ็ดของเศรษฐี เป็นชายาของท้าวเสนากุฎ* มีโอรสชื่อสังข์ศิลป์ชัย*

เมื่อท้าวเสนากุฎบวชเป็นฤๅษีขณะติดตามนางเกสรสุมณฑา* ขนิษฐาที่หายไป พระองค์ได้พบนางทั้ง 7 คนก็เกิดความประดิพัทธ์ จึงขอนางทั้งเจ็ดมาเป็นชายา ต่อมานางต่างก็มีโอรสทุกคน แต่เป็นกุมารสามัญ ยกเว้นนางปทุมที่คลอดโอรสออกมาพร้อมมีสังข์ ศร และพระขรรค์เป็นสิ่งคู่บุญมาด้วย นางทั้งหกริษยาจึงติดสินบนโหรให้ทำนายว่าสังข์ศิลป์ชัยเป็นอันตรายต่อบ้านเมือง

ท้าวเสนากุฎจึงขับนางและโอรสออกจากเมืองปัญจาล* พร้อมนางไกรสร* และสิงหรา* พระอินทร์*ได้เนรมิตเมืองบรรพตนคร*ที่ชายแดนเมืองปัญจาลเพื่อให้นางปทุม สังข์ศิลป์ชัย นางไกรสร และสิงหรา อาศัยอยู่ เมื่อท้าวเสนากุฎรู้ว่าสังข์ศิลป์ชัยมีบุญญาธิการมาก ไม่เป็นกาลีต่อบ้านเมือง จึงไปขอโทษนางปทุมที่บรรพตนครและรับนางกลับไปเป็นมเหสีที่เมืองปัญจาล