TLD-003-2319
ปทุมะ (ชื่อตัวละคร)
มหาปทุมชาดก นิบาตชาดก
ปทุมะเป็นตัวละครในเรื่องมหาปทุมชาดก ทวาทสกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพระโพธิสัตว์
ในสมัยพระเจ้าพรหมทัต*แห่งกรุงพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นโอรสทรงนามว่าปทุมะเพราะมีพักตร์คล้ายดอกบัวบาน เมื่อเจริญวัยได้ไปศึกษาศิลปศาสตร์ที่เมืองตักสิลา ครั้นสำเร็จแล้วก็เสด็จกลับ พระมารดาได้สิ้นพระชนม์ไปแล้ว พระเจ้าพรหมทัตจึงมีมเหสีใหม่ ทรงแต่งตั้งปทุมกุมารเป็นอุปราช ต่อมาเมื่อพระเจ้าพรหมทัตจะทรงยกทัพไปปราบโจรในชนบท ได้ทรงสั่งให้ปทุมกุมารทำกิจธุระให้สำเร็จตามความประสงค์ของมเหสี หลังจากทรงได้ชัยชนะแล้ว พระเจ้าพรหมทัตก็เสด็จกลับพระนคร
ฝ่ายปทุมกุมารเมื่อรู้ข่าวว่าพระบิดาจะเสด็จกลับก็จัดแจงตกแต่งพระนครไว้คอยต้อนรับ แล้วไปเฝ้ามเหสีถามว่ามีความประสงค์สิ่งใดหรือไม่ มเหสีเห็นปทุมกุมารมีรูปงามก็เกิดความปฏิพัทธ์ เชิญชวนให้ร่วมอภิรมย์ด้วยถึง 2-3 ครั้ง แต่ปทุมกุมารปฏิเสธ บอกว่าตนนับถือนางดั่งมารดา มเหสีขู่ว่าจะทูลฟ้องพระบิดาให้ประหาร แต่ปทุมกุมารไม่ทรงหวั่นเกรง เสด็จออกจากตำหนักมเหสี มเหสีกลัวว่าถ้าปทุมกุมารทูลเรื่องนี้แก่พระเจ้าพรหมทัต ตนจะถูกลงอาญาถึงชีวิต จึงแสร้งทำเป็นประชวร เมื่อพระเจ้าพรหมทัตเสด็จมาถึงพระนคร ทรงทราบว่ามเหสีประชวรก็เสด็จไปหา มเหสีทูลใส่ร้ายปทุมกุมารว่าเข้าหานาง แต่นางไม่ยอม จึงถูกปทุมกุมารประทุษร้าย พระเจ้าพรหมทัตทรงเชื่อคำทูลของมเหสี จึงมีรับสั่งให้อำมาตย์จับปทุมกุมารทิ้งลงไปในเหวซึ่งเป็นที่สำหรับทิ้งโจร ด้วยอานุภาพแห่งคุณธรรมของปทุมกุมาร เทวดาที่สิงสถิตอยู่ ณ ที่นั้นจึงเหยียดพระหัตถ์ออกไปรองรับปทุมกุมารไว้ แล้วพาส่งไปนาคพิภพ พญานาคให้ดำรงอิสริยยศและแบ่งบริวารให้ครอบครองครึ่งหนึ่ง ปทุมกุมารอยู่ในนาคพิภพได้ 1 ปี ก็ลาพญานาคกลับเมืองมนุษย์ออกบวชเป็นฤๅษีในป่าหิมพานต์
วันหนึ่งมีนายพรานเข้าไปในป่าหิมพานต์ เห็นพระฤๅษีก็จำได้ว่าคือปทุมกุมาร จึงกลับไปทูลพระเจ้าพรหมทัต พระองค์เสด็จมายังบรรณศาลาของพระฤๅษี ตรัสถามว่าเหตุใดเมื่อถูกทิ้งลงไปในเหวลึกแล้วยังไม่ตาย พระฤๅษีทูลเล่าความเป็นมาทั้งหมด พระเจ้าพรหมทัตทรงทราบความจริงก็ขอขมาพระฤๅษีแล้วเชิญให้กลับไปครองราชสมบัติ แต่พระฤๅษีปฏิเสธ และได้แสดงธรรมเรื่องโทษของกามคุณถวายพระเจ้าพรหมทัต ทั้งขอให้ทรงละเว้นจากอคติ และครองราชย์โดยยุติธรรม เมื่อเสด็จกลับถึงพระนคร พระเจ้าพรหมทัตรับสั่งให้จับมเหสีไปทิ้งลงเหว แล้วทรงปกครองแผ่นดินโดยธรรมสืบมา
ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)
Copyright © 2015 ฐานข้อมูลนามานุกรมวรรณคดีไทย : Thai Literature Directory