ประคนธรรพเป็นตัวละครในบทละครเรื่องรามเกียรติ์ เป็นคนธรรพ์มีฤทธิ์ อยู่ที่เชิงเขายุคนธร*
วันหนึ่งประคนธรรพออกมาเที่ยวป่าเห็นทัพวานรจำนวนมากจึงไปสอบถาม เมื่อรู้ว่าพระนารายณ์*อวตารมาปราบยักษ์ก็ขออาสาไปร่วมรบด้วย เมื่อพระราม*ยกทัพไปกรุงลงกา* ทศกัณฐ์*ให้ภานุราช*ไปเนรมิตป่าที่มีผลไม้อุดมสมบูรณ์ เพื่อดักทัพพระรามและให้คว่ำแผ่นดินทำลายทัพ
เมื่อทัพพระรามข้ามมหาสมุทรมา พระรามให้ประคนธรรพไปดูชัยภูมิที่เหมาะแก่การตั้งทัพ ประคนธรรพเห็นป่าที่ยักษ์เนรมิตไว้ก็มาทูลพระรามให้ยกพลไปตั้งทัพ พระรามถามพิเภก* พิเภกทูลว่ากรุงลงกาไม่มีป่าที่อยู่นอกเขามรกต* พระรามบัญชาให้ประคนธรรพนำหนุมาน*ไปตรวจดูอีกครั้ง หนุมานแทรกแผ่นดินลงไปเห็นภานุราชแบกแผ่นดินอยู่ ก็เข้าต่อสู้กับภานุราชและสังหารภานุราชได้ พระรามเห็นประคนธรรพหลงกลยักษ์ก็กริ้ว และขับประคนธรรพออกจากทัพ ประคนธรรพจึงเหาะกลับไปอยู่ที่เชิงเขายุคนธรดังเดิม
นามานุกรม