TLD-003-2351

ประวะลิ่ม (ชื่อตัวละคร)

บทละครเรื่อง ยุขัน  

ประวะลิ่มเป็นตัวละครในบทละครเรื่องยุขัน เป็นธิดาของท้าวอุเรเซน*กับนางมะยุดา* (มะรุดา*) มีอนุชาชื่ออุรังหงัน* (อุราหงัน*) มีพี่เลี้ยงคนสนิทชื่อสันหยา* นางประวะลิ่มเป็นมเหสีฝ่ายขวาของยุขัน* มีโอรสชื่อยุรังหวัน* เมื่อท้าวอุเรเซนประทานนกหัสรังสี*แก่นางประวะลิ่ม ได้ให้จัดงานสมโภชเป็นเวลา 7 วัน วันสุดท้ายมะหะหรี่*ชายชราผู้เฝ้าอุทยานเมืองอุเรเซน*ได้พายุขันกับลิขิต*ซึ่งเดินทางมาตามหานกหัสรังสีไปเที่ยวชมงาน ยุขันได้สบตานางประวะลิ่มก็นึกรักในทันที

ฝ่ายนางประวะลิ่มเมื่อกลับถึงตำหนักก็คร่ำครวญถึงยุขันจนไม่ยอมสรงเสวย นางสันหยารู้จึงขับกล่อมนิทานกล่าวถึงเหตุการณ์ที่นางประวะลิ่มสบตากับยุขัน นางประวะลิ่มขอให้นางสันหยาช่วยให้ได้พบยุขัน นางสันหยาจึงรับจะถามยายมาลา*ให้ ครั้งที่ยุขันร้อยมาลัยเป็นนาคเกี้ยวกระหวัดเพื่อทำปริศนาให้ยายมาลานำไปถวายนางประวะลิ่ม นางประวะลิ่มสงสัยว่าไม่ใช่ฝีมือยายมาลา ยายมาลาทูลว่ามีชายหนุ่ม 2 คนมาอาศัยอยู่ในอุทยาน ชายหนุ่มผู้พี่เป็นผู้ร้อยมาลัยถวาย นางสันหยาเห็นมาลัยที่ร้อยมาเป็นนัยสื่อรักจึงแนะอุบายให้นางประวะลิ่มทำเป็นกริ้วยายมาลา เอาแป้งขาวทาทั่วตัว แล้วขับให้กลับไปร้อยมาลัยมาถวายแก้ตัว ยุขันเห็นยายถูกชโลมด้วยแป้งขาวกลับมาก็รู้ว่านางประวะลิ่มตอบรับไมตรี นางประวะลิ่มอยากรู้ว่าผู้ที่มาอยู่ในอุทยานเป็นใครจึงให้นกหัสรังสีไปสืบข่าว ยุขันเขียนสารเล่าเรื่องราวของตนและให้นกหัสรังสีนำธำมรงค์ไปให้นางประวะลิ่ม นางประวะลิ่มเขียนสารตอบและให้นกหัสรังสีนำสไบไปให้ยุขัน ยุขันเขียนสารเชิญนางมาชมอุทยาน แล้วให้ยายมาลาพาลิขิตไปถวายตัวเป็นพนักงานร้อยมาลัย นางประวะลิ่มจึงรับลิขิตเข้าไปอยู่ในวัง วันรุ่งขึ้นยุขันร้อยมาลัยเป็นรูปชายหนุ่มยืนอยู่ข้างบัญชร มีหญิงนางหนึ่งอยู่บนแท่นบรรทม ส่วนพี่เลี้ยงอยู่ข้างๆ และมีหนุ่มน้อยประนมกรอยู่ใกล้ๆ แล้วส่งให้ยายมาลานำไปถวายนางประวะลิ่ม นางรู้ว่ายุขันทำปริศนาว่าจะมาพบจึงหารือนางสันหยา นางสันหยาแนะให้ใช้มินหม้อทาทั่วตัวยายมาลาและให้กลับไปบอกยุขันให้ไปอยู่กับฤๅษีดาหลี*พระอาจารย์ของนางประวะลิ่ม ยุขันรู้ความหมายว่าให้รอถึงคืนเดือนมืดจึงบอกว่าจะรีบไปจากอุทยานแล้วฝากตนเป็นศิษย์ของฤๅษีดาหลี

วันหนึ่งฤๅษีดาหลีจะเข้าเมืองไปเยี่ยมนางประวะลิ่มจึงชวนยุขันไปด้วย ครั้นถึงปราสาท พระฤๅษีบอกยุขันให้รออยู่ก่อน แล้วไปทูลนางประวะลิ่ม นางให้นางสันหยาไปนิมนต์ฤๅษียุขันเข้ามา นางประวะลิ่มกับยุขันจึงได้พบกันอีกครั้ง ครั้นถึงคืนเดือนมืด ยุขันร่ายเวทกำบังกายเข้าไปในปราสาทของนางประวะลิ่มและได้นางเป็นชายา รุ่งขึ้นนางประวะลิ่มขอให้นางสันหยาช่วยปกปิดเรื่องยุขัน และห้ามไม่ให้ใครขึ้นเฝ้า

จากนั้นนางสันหยาก็ไปทูลท้าวอุเรเซนกับนางมะยุดาว่านางประวะลิ่มประชวร จะมาเฝ้าเมื่อหายดีแล้ว เมื่อครบกำหนด 3 เดือนตามที่ยุขันได้นัดแนะไว้ แม่นกอินทรีก็บินมารับยุขันที่ตำหนักของนางประวะลิ่ม ยุขันร่ายมนตร์สะกดให้ทุกคนในตำหนักหลับแล้วนำนกหัสรังสีหนีออกจากเมืองอุเรเซนไป นางประวะลิ่มรู้ว่ายุขันหนีไปก็เสียใจมาก นางสันหยาปลอบว่ายุขันจะต้องกลับมาอย่างแน่นอน ไม่เช่นนั้นคงไม่ให้ลิขิตอยู่กับนางที่นี่ ครั้นนางประวะลิ่มทรงครรภ์ได้ 7 เดือน นางกลัวท้าวอุเรเซนรู้เรื่อง จึงคิดจะหนีออกจากเมืองไปตามหายุขัน เมื่อแม่นกอินทรีกลับมาเยี่ยมนาง นางขอให้แม่นกพาไปส่งยังอาศรมของฤๅษีรักขิต*พระอาจารย์ของยุขัน พระฤๅษีให้นางคอยยุขันอยู่ที่อาศรม ต่อมานางก็ประสูติโอรสอย่างปลอดภัย เมื่อฤๅษีรักขิตรู้ว่ายุขันได้ครองเมืองอุรังฆาร*ก็บอกให้ลิขิตพามะยุหงัด*พรานป่าไปถวายตัวแล้วแจ้งข่าวนางประวะลิ่ม ยุขันจัดทัพมารับนางเข้าเมือง นางบุษหรี*ธิดาเจ้าเมืองอุรังฆารมาเฝ้า และทำความเคารพอยู่ห่างๆ เพราะเกรงว่านางจะรังเกียจ แต่นางประวะลิ่มก็ไม่รังเกียจ

ต่อมายุขันหลงใหลนางบุษหรีจนลืมนางประวะลิ่ม นางประวะลิ่น้อยใจจึงชวนลิขิตและนางสันหยาเดินทางไปเมืองอุรังยิด ก่อนออกจากตำหนัก นางขอให้ปะตาระกาหลา*ช่วยกำบังคนทั้งเมืองไม่ให้เห็น พรานมะยุหงัดนำทางไปถึงชายแดนเมืองอุรังยิด และกองตระเวนพาทุกคนเข้าเมืองไปเฝ้าท้าวอุรังยิด ยุขันคิดถึงนางประวะลิ่มจึงไปหานางที่ตำหนัก เมื่อเห็นสารและรู้ว่านางไปเมืองอุรังยิดก็เกรงว่าท้าวอุรังยิดจะกริ้วหากรู้ว่านกหัสรังสีถูกท้าวปะรังศรี*เจ้าเมืองอุรังฆารสังหาร จึงไปขอให้ฤๅษีรักขิตผ่าดวงแก้วออกเป็น 3 ดวง ดวงหนึ่งชุบให้เป็นนกหัสรังสี ดวงหนึ่งจะเก็บไว้เอง และอีกดวงหนึ่งจะถวายท้าวอุรังยิด เมื่อพบนางประวะลิ่ม นางบอกว่าที่หนีมาเพราะต้องการเตือนให้ยุขันกลับเมืองอุรังยิด แล้วตัดพ้อยุขันที่เป็นต้นเหตุให้นกหัสรังสีตาย ยุขันปลอบนางว่าฤๅษีรักขิตช่วยชุบชีวิตนกหัสรังสีแล้ว นางดีใจมากและให้สัญญาว่าจะเมตตานางบุษหรี

ต่อมาท้าวอุรังยิดอภิเษกยุขันเป็นเจ้าเมืองอุรังยิดและอภิเษกนางประวะลิ่มเป็นมเหสีฝ่ายขวา ส่วนนางบุษหรีได้เป็นมเหสีฝ่ายซ้าย เมื่ออุรังหงันยกทัพไปตามนางประวะลิ่มและนกหัสรังสีกลับเมืองอุเรเซน ยุขันเหาะไปยังค่ายของอุรังหงัน ร่ายเวทสะกดให้ไพร่พลหลับ แล้วอุ้มอุรังหงันเหาะเข้าเมือง ยุขันกำบังตนประทับอยู่ข้างนางประวะลิ่ม แล้วคลายเวทให้อุรังหงันฟื้น เมื่ออุรังหงันเห็นนางประวะลิ่มก็โกรธ ไม่ยอมทำความเคารพ แต่นางประวะลิ่มบอกให้อุรังหงันขอโทษยุขัน (ต้นฉบับจบเพียงนี้)

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)