TLD-003-2371

ปะตาระกาหลา 1 (ชื่อตัวละคร)

ดาหลัง  

ปะตาระกาหลา หรือองค์อสัญแดหวา*เป็นตัวละครในบทละครเรื่องดาหลัง เป็นต้นตระกูลวงศ์เทวา เป็นเทพเจ้าผู้ทรงอำนาจทำหน้าที่คุ้มครองผู้สืบตระกูลทุกคนให้มีความผาสุกพ้นจากภยันตรายทั้งปวง

ปะตาระกาหลาสร้างเมืองให้ผู้สืบตระกูลครองรวม 4 เมืองคือกุเรปัน* ดาหา* กาหลัง* และสิงหัดส่าหรี* ทั้ง 4 เมืองมีลักษณะเหมือนกันทุกประการ ปะตาระกาหลาดูแลนัดดาทั้งหลายอย่างเท่าเทียมกันตั้งแต่แรกประสูติไปจนตลอดชีพ และประทานกริชจารึกชื่อให้แก่นัดดาที่เป็นชายทุกองค์ บรรดาผู้สืบวงศ์เทวาทุกองค์เชื่ออย่างแน่นแฟ้นว่าตนจะรอดพ้นภัยอันตรายทั้งปวง เพราะมีพระอัยกาปะตาระกาหลาคอยช่วยเหลือ และเมื่อจะทำสิ่งใดให้สำเร็จก็จะขอให้ปะตาระกาหลาช่วยให้ลุล่วง ดังเช่นเมื่ออิเหนา*ไปถอนหลักศิลา*ที่เมืองบาณุหลัน* ก่อนจะถอนก็อธิษฐานขอให้ปะตาระกาหลาช่วยและอิเหนาก็ถอนหลักศิลาได้สำเร็จ ปะตาระกาหลาจะคอยช่วยเหลือเหล่านัดดาอยู่เสมอ แม้ไม่ได้ขอให้ช่วยเพียงแต่นึกปรารถนาสิ่งใด พระอัยกาปะตาระกาหลาก็จะช่วยในทันที เช่น เมื่ออิเหนาปลอมตัวเป็นดาหลัง*ไปพากย์หนังถวายท้าวดาหา*ในวัง เกิดคิดถึงนางบุษบาก้าโละ*คู่หมั้นว่านางเจริญวัยแล้วหน้าตาเป็นอย่างไร ปะตาระกาหลาก็เนรมิตลิปาง (ตะขาบ) ให้คลานเข้าไปหานางบุษบาก้าโละ นางตกใจร้องขึ้น พี่เลี้ยงต้องจุดไฟส่องหา ดาหลังได้อาศัยแสงไฟนั้นเห็นโฉมนาง และเมื่อพระอัยกาปะตาระกาหลารู้ว่าหลานทั้งสามคืออิเหนา จะหรังกะหนังโหละ* และจินตระวันหนา*จะบวชก็เนรมิตอาศรมไว้ให้บำเพ็ญพรต

ในทำนองเดียวกันตอนท้ายเรื่องเมื่อนางบุษบาก้าโละประสงค์จะบวชชี ปะตาระกาหลาก็สร้างอาศรมไว้ให้นางเช่นกัน เหล่าผู้ที่สืบวงศ์เทวาเมื่อรู้ว่าอับจนในเรื่องใดก็จะอธิษฐานขอให้ปะตาระกาหลาช่วย เช่น เมื่อจินตระวันหนาตามหาอิเหนาเป็นเวลานานแล้วไม่พบก็อธิษฐานถึงปะตาระกาหลา ปะตาระกาหลาไปเข้าฝันบอกว่าอิเหนาคลุ้มคลั่งเสียสติอยู่ในป่าใกล้กรุงดาหาให้รีบตามไปช่วย เมื่อนางบุษบาก้าโละจะต้องเข้าพิธีแบหลาซึ่งเป็นพิธีให้ภรรยาโจนเข้ากองไฟตายตามสามีในพิธีเผาศพระตูปะตาหน นางก็ขอให้ปะตาระกาหลาช่วย ปะตาระกาหลาเนรมิตบัวกลดหรือบัวทองห่อหุ้มนางและพี่เลี้ยงทั้งสี่หอบไปใส่รถแก้วเหาะไป แล้วบันดาลให้ทั้ง 5 นางกลายร่างเป็นบุรุษเพื่อให้พ้นจากการถูกย่ำยี และทำให้นางเหล่านั้นอยู่ยงคงกระพัน แล้วให้อาวุธคือกริชไว้ต่อสู้ หรือเมื่อครั้งที่อิเหนาปลอมเป็นดาหลังพากย์หนังอยู่ที่เมืองหมันหยาปาเอ็ด*รู้ตัวว่ากำลังจะมีคนมาจับไปฆ่าจึงอธิษฐานให้พระอัยกาช่วย ปะตาระกาหลาก็หอบอิเหนาและโรงหนังลอยขึ้นไปกลางอากาศ ทำให้ชาวเมืองพากันอัศจรรย์ใจว่าดาหลังผู้นี้มีฤทธานุภาพ เมื่อระตูและโอรสเสียชีวิตกันหมด เสนาผู้ใหญ่ก็ประชุมกันเชิญให้ดาหลังหรืออิเหนามาครองเมือง ปะตาระกาหลาก็บันดาลให้อิเหนาและโรงหนังลอยลงมาตรงหน้าราชรถซึ่งนำมารับได้พอดี

เมื่อใดที่ผู้สืบวงศ์เทวาตกอยู่ในอันตราย ปะตาระกาหลาก็จะลงมาช่วยได้ทันท่วงที เช่นเมื่ออิเหนาหรือปันหยี*ถูกระตูมะงาดา*หลอกให้เดินทางไปถอนหลักศิลาโดยอาสาจัดเรือให้ เมื่อกลับจากการถอนหลักศิลา ระตูมะงาดาก็สั่งไพร่พลของตนถอดสลักในเรือออกทำให้น้ำไหลเข้าเรือจนเรือล่ม ปะตาระกาหลาก็ช่วยบันดาลให้น้ำทะเลตื้นพอหยั่งถึง อิเหนาและไพร่พลจึงเข้าฝั่งได้สะดวก หรือเมื่อศิริกัน*โอรสท้าวกาหลัง*ที่เกิดจากลิกูมเหสีลำดับที่ 4 คิดกบฏเพราะอยากได้ชายาของจะหรังกะหนังโหละซึ่งปลอมเป็นโจรป่ามาพึ่งท้าวกาหลัง ท้าวกาหลังไม่เข้าข้างโอรส ศิริกันโกรธใช้เชือกมนตร์*จับจะหรังกะหนังโหละและจินตระวันหนาไปขังตรุในป่า และเมื่อท้าวกาหลังเสด็จไปรบเองก็ถูกศิริกันใช้เชือกมนตร์จับขังตรุเช่นเดียวกัน ปะตาระกาหลารู้สึกว่าอาสน์แข็งเมื่อเกิดเหตุร้ายแก่นัดดาทั้งหลายจึงเนรมิตผลไม้ทิพย์ให้ทั้ง 3 คนใช้ประทังชีวิต และบอกนัดดาว่าจะให้นางบุษบาก้าโละมาช่วย แล้วจึงไปเข้าฝันนางบุษบาก้าโละซึ่งอยู่ในร่างของบุรุษใช้ชื่อว่ามิสาประหมังกุหนิง* ให้รู้ว่าดาหลังคืออิเหนาเพื่อจะได้เลิกเศร้าโศก และให้รีบมาช่วยพระญาติทั้งสามปะตาระกาหลาช่วยย่นระยะทางให้ด้วย ทั้งบอกความจริงให้ทั้งสองฝ่ายได้รู้จักกัน เนื่องจากต่างฝ่ายต่างปลอมตัวอยู่ ปะตาระกาหลาจะไม่ช่วยลูกหลานที่ทำผิด เช่น นอกจากไม่ช่วยศิริกันแล้วยังให้มิสาประหมังกุหนิงฆ่าศิริกันด้วย ในกรณีที่ผู้สืบวงศ์เทวาผู้ใดประสบเคราะห์เพราะกรรมของตน ปะตาระกาหลาก็จะปล่อยให้ผู้นั้นรับกรรม แต่จะช่วยบรรเทาทุกข์ให้บ้าง เช่น เมื่ออิเหนาคลุ้มคลั่งฟั่นเฟือนเพราะเข้าใจว่านางบุษบาก้าโละเสียชีวิต ปะตาระกาหลาก็นำน้ำทิพย์ลงมาประพรมให้บรรเทาอาการลง แต่ไม่ได้บันดาลให้หายจากอาการคลุ้มคลั่งเพราะเป็นกรรมของอิเหนาเอง หรือเมื่อครั้งช่วยนางบุษบาก้าโละให้พ้นจากการเสียชีวิตในกองไฟตามพิธีแบหลา ปะตาระกาหลาก็บอกนางว่าเป็นกรรมของนางที่ต้องพลัดบ้านเมือง และเหตุการณ์เมื่อครั้งที่อิเหนาเรือล่ม ปะตาระกาหลาไม่ได้ช่วยขึ้นจากน้ำ แต่ช่วยให้น้ำตื้นขึ้นพอหยั่งถึงก็เป็นเพราะกรรมของอิเหนาเช่นกัน ปะตาระกาหลาจะช่วยเฉพาะผู้สืบวงศ์เทวาเท่านั้น ด้วยความต้องการให้ผู้สืบทอดวงศ์ตระกูลเหล่านี้สามารถขยายอาณาจักรไปได้อย่างกว้างขวางมั่นคงสืบไป

วิพุธ โสภวงศ์ 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)