ปิลิยะเป็นตัวละครในเรื่องอสัมปทานชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ปิลิยะเป็นเศรษฐีเมืองพาราณสี เป็นสหายกับพระโพธิสัตว์สังขเศรษฐี*ซึ่งอาศัยอยู่ในกรุงราชคฤห์* แคว้นมคธ*

วันหนึ่งปิลิยเศรษฐีประสบภัยตกยากจึงมาขอความช่วยเหลือ สังขเศรษฐีก็ต้อนรับอย่างดี ให้ทรัพย์ 40 โกฏิและแบ่งทรัพย์สินและบริวารให้อีกครึ่งหนึ่ง ปิลิยเศรษฐีก็รับทรัพย์ทั้งปวงกลับไปกรุงพาราณสี ต่อมาสังขเศรษฐีต้องตกยากจึงพาภรรยาไปกรุงพาราณสีเพื่อขอความช่วยเหลือจากปิลิยเศรษฐี ปิลิยเศรษฐีบอกว่าไม่มีที่ให้พัก แล้วสั่งทาสตวงข้าวลีบ 4 ทะนานให้แก่พระโพธิสัตว์ แล้วบอกว่าไม่ต้องมาหาตนอีก ทั้งๆ ที่วันนั้นปิลิยเศรษฐีได้ข้าวสาลีถึง 1,000 เกวียน พระโพธิสัตว์ตรองแล้วเห็นว่าควรรับข้าวมาเพื่อรักษาไมตรีไว้

ในเวลานั้นทาสเก่าที่สังขเศรษฐีมอบให้ปิลิยเศรษฐีเดินผ่านมาเห็นสังขเศรษฐีอยู่ที่ริมทางจึงเข้ามาไต่ถาม เมื่อรู้เรื่องทั้งหมดแล้วทาสก็พาไปรับรองที่บ้านของตน

วันรุ่งขึ้นพวกทาสทั้งหลายไปที่หน้าพระลานเพื่อร้องทุกข์ทูลพระราชา พระราชาเมื่อทรงทราบเรื่องจึงมีรับสั่งให้เศรษฐีทั้งสองเข้าเฝ้า ตรัสถามความจริง ปิลิยเศรษฐียอมรับว่าตนได้รับความช่วยเหลือมาจริง เมื่อทรงวินิจฉัยแล้ว ทรงบังคับให้ปิลิยเศรษฐีคืนทรัพย์ส่วนของสังขเศรษฐีและจะริบทรัพย์ของปิลิยเศรษฐีประทานให้ด้วย แต่สังขเศรษฐีปฏิเสธ คงรับเฉพาะทรัพย์สินของตน แล้วพาทาสบริวารกลับเมืองราชคฤห์ ทำการกุศลบริจาคทานตลอดชีวิต