TLD-003-2578

พญากาโพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

กากราชชาดก   นิบาตชาดก  

พญากาโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องกากราชชาดก เอกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัต*แห่งเมืองพาราณสี* พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญากามีบริวารประมาณ 80,000 ตัว

วันหนึ่งปุโรหิตาจารย์ของพระเจ้าพรหมทัตไปอาบน้ำในแม่น้ำนอกพระนคร แล้วแต่งกายสวยงามทาของหอมอย่างดีเดินกลับเข้าเมือง มีกา 2 ตัวจับอยู่ที่ปลายเสาต้าย (เสาเขื่อน) ที่ประตูเมือง กาตัวหนึ่งจะถ่ายมูลรดศีรษะปุโรหิต แต่กาอีกตัวหนึ่งห้ามไว้เพราะปุโรหิตเป็นผู้มีอำนาจยิ่งใหญ่อยู่ในเมือง อาจทำความพินาศให้แก่ฝูงกาได้ กาตัวแรกไม่เชื่อทำท่าจะถ่ายมูลให้ได้ กาตัวที่ 2 จึงบินหนีไป ปุโรหิตถูกกาถ่ายมูลรดศีรษะก็โกรธมากจึงผูกเวรกาทั้งหลายตั้งแต่นั้นมา หญิงทาสีคนหนึ่งนั่งเฝ้าลานที่ตากข้าวเปลือกแล้วเผลอหลับไป แพะตัวหนึ่งเข้ามากินข้าวเปลือกที่ตากไว้

เมื่อนางทาสีรู้สึกตัวตื่นก็เอาไม้ไล่แพะไป ทำเช่นนี้อยู่ 2-3 ครั้งจนนางทาสีคิดว่าจะต้องไล่แพะให้พ้นไปให้ได้จึงถือคบไฟแล้วทำท่าเหมือนหลับ เมื่อแพะเข้ามากินข้าวเปลือกนางก็ขว้างคบไฟถูกแพะ แพะถูกไฟไหม้ทั้งตัวจึงวิ่งไปสีกับกระท่อมหญ้าแห่งหนึ่ง ไฟลุกติดทั้งกระท่อมแล้วลามไปติดโรงช้างหลวงซึ่งอยู่ใกล้กัน ช้างทั้งหลายถูกไฟไหม้หลังเกิดเป็นแผลพุพองรักษาไม่หาย พวกแพทย์จึงไปทูลพระเจ้าพรหมทัตให้หาทางรักษาช้าง พระเจ้าพรหมทัตตรัสถามปุโรหิตาจารย์ ปุโรหิตได้โอกาสแก้แค้นฝูงกาจึงบอกว่าต้องใช้มันเหลวในตัวกามารักษาแผล พระราชาจึงสั่งให้ทำตามนั้น คนทั้งหลายจึงพากันฆ่ากาผ่าท้องหามันเหลวแต่ไม่พบ ทิ้งซากกาไว้เป็นกองๆ น่าอนาถ กาตัวหนึ่งไปบอกเหตุร้ายแก่พญากาโพธิสัตว์ พญาการำพึงว่านอกจากตนแล้วไม่มีใครสามารถระงับภัยที่เกิดนี้ได้ พญากาจึงเสี่ยงชีวิตบินไปด้วยกำลังอันรวดเร็วพุ่งเข้าสู่ช่องพระแกลในพระราชวัง เข้าไปซ่อนอยู่ใต้พระราชอาสน์ พระเจ้าพรหมทัตสั่งห้ามฆ่าพญากาแล้วตรัสถามว่าเหตุใดจึงเข้ามา พญาการำพึงถึงเมตตาบารมีของตนแล้วกล่าวธรรมะสั่งสอนพระราชา

ต่อจากนั้นก็ทูลความจริงเรื่องที่ปุโรหิตกล่าวมุสาวาทให้ฆ่ากาเอามันเหลวซึ่งไม่มีในตัวกาทั้งหลายเพราะจองเวรอยู่กับฝูงกา พระเจ้าพรหมทัตเชิญพญากาขึ้นจับบนตั่งทอง ให้ราชบุรุษทาขนปีกด้วยน้ำมันหอมชั้นเลิศ ให้บริโภคอาหารสะอาดที่ควรเป็นของเสวยของพระราชา ให้ดื่มน้ำ แล้วตรัสถามว่าเหตุใดกาจึงไม่มีมันเหลว พญากาโพธิสัตว์ตอบว่าเพราะกาเป็นสัตว์ขี้กลัวและเป็นสัตว์ที่เบียดเบียนสัตว์อื่นๆ ทั่วไปจนตัวเองต้องลำบากเหน็ดเหนื่อยจึงไม่เคยมีมันเหลวทั้งในอดีตกาลและในอนาคต พญากาทูลว่าชื่อว่ากษัตริย์ถ้ายังไม่ได้ตรึกตรองให้ดีก่อนแล้วอย่าพึงกระทำการทั้งปวง พระเจ้าพรหมทัตถวายราชสมบัติแก่พญากา พญากาถวายคืนแล้วให้พระเจ้าพรหมทัตรักษาศีล 5 ให้อภัยทานสรรพสัตว์ทั้งหลาย หุงข้าวให้ทานกาทุกวัน ส่วนพญากาได้บริโภคอาหารซึ่งเป็นของควรพระราชาเสวยในพระราชวังทุกวัน

วัลยา ช้างขวัญยืน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)