พญาโคธโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องโคธชาดก จตุกกนิบาต ในนิบาตชาดก เป็นพญาโคธะ (เหี้ย)

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญาเหี้ย อาศัยอยู่ในป่าแห่งหนึ่ง ใกล้ที่อยู่ของพญาเหี้ยมีดาบสทุศีลอาศัยอยู่ เมื่อพญาเหี้ยออกไปหาอาหาร เห็นบรรณศาลา เข้าใจว่าเป็นที่อยู่ของดาบสผู้มีศีลจึงเข้าไปทำความเคารพ แล้วกลับไปยังที่อยู่ของตน วันหนึ่งมีผู้นำเนื้อเหี้ยมาถวาย ดาบสได้ฉันก็ติดใจในรสชาติ คิดจะจับพญาเหี้ยมาแกงกิน จึงไปหาเครื่องแกงมีเนยใส นมส้ม เป็นต้น แล้วกลับไปนั่งรอคอยพญาเหี้ยโดยซ่อนท่อนไม้ไว้ในผ้ากาสาวพัสตร์ เมื่อพญาเหี้ยเข้าไปใกล้ประตูบรรณศาลาเห็นดาบสมีกิริยาผิดปกติ คิดว่าดาบสคงได้กินเนื้อเหี้ยแล้วจึงไปหยุดอยู่ใต้ลมสูดกลิ่นจากกายของดาบส เมื่อรู้แน่แล้วพญาเหี้ยก็ถอยกลับ

ฝ่ายดาบสทุศีลเห็นพญาเหี้ยไม่เข้ามาก็ขว้างท่อนไม้ไปแต่ไม่ถูกตัว ดาบสทุศีลจึงบอกให้พญาเหี้ยไปเสียเพราะตนขว้างผิด พญาเหี้ยบอกว่าแม้จะขว้างผิดแต่ดาบสก็ไม่พ้นอบายทั้งสี่ แล้วพญาเหี้ยก็หนีเข้าจอมปลวก โผล่หัวออกมาทางช่อง ติเตียนดาบสทุศีลว่าภายนอกเกลี้ยงเกลาแต่ภายในยุ่งเหยิง ไม่มีประโยชน์อะไรที่จะสวมชฎาและครองหนังเสือ ดาบสทุศีลได้ฟังก็เชิญชวนให้พญาเหี้ยมากินข้าวสุก ข้าวสาลี น้ำมัน เกลือ และดีปลีของตน พญาเหี้ยบอกว่าของเหล่านั้นไม่มีประโยชน์สำหรับตน แล้วขู่ว่าจะให้ชาวบ้านมาขับไล่ ดาบสทุศีลจึงหนีไป