TLD-003-2588

พญานกแขกเต้าโพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

สาลิเกทารชาดก   นิบาตชาดก  

พญานกแขกเต้าโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องสาลิเกทารชาดก ปกิณกกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้ามคธ*แห่งเมืองราชคฤห์* ในหมู่บ้านพราหมณ์ชื่อหมู่บ้านสาลินทิยคาม* พราหมณ์เชื้อสายโกสิยะผู้หนึ่งมีนาจำนวนมาก พราหมณ์ปลูกข้าวสาลีแล้วให้บริวารดูแล ถัดไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของนาแปลงนั้นมีป่างิ้วใหญ่อยู่ข้างภูเขา เป็นที่อาศัยของฝูงนกแขกเต้า พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นลูกพญานกแขกเต้า เมื่อพญานกแขกเต้าและนางนกแก่ชรา ไม่สามารถบินไปไหนๆ ได้ ก็มอบหมายให้ลูกเป็นพญาจ่าฝูงนกแขกเต้าต่อไป พญานกแขกเต้าโพธิสัตว์พาบริวารออกหากินไปถึงนาข้าวสาลีของพราหมณ์ นกทุกตัวกินอิ่มแล้วต่างก็พากันบินกลับไปตัวเปล่า ส่วนพญานกแขกเต้าคาบรวงข้าวสาลีกลับไปฝากพ่อและแม่ด้วยทุกวัน ฝ่ายคนเฝ้านาเห็นฝูงนกแขกเต้ามากินข้าวสาลีทุกวันจนข้าวในนาบางตาลง ก็เกรงว่าพราหมณ์จะให้ตนชดใช้ค่าข้าวสาลีที่สูญเสียไป จึงรีบไปแจ้งแก่พราหมณ์ว่ามีฝูงนกแขกเต้ามากินข้าวในนาและยังบอกว่านกแขกเต้าจ่าฝูงนั้นงามมาก มีจะงอยปากสีแดง ดวงตาคล้ายมะกล่ำตาหนู เท้าทั้งสองข้างสีแดง คอเป็นปล้องแดง 3 ชั้นและตัวโตเกือบเท่านกยูงขนาดใหญ่ พราหมณ์ได้ฟังก็อยากได้นกตัวนั้นมาเลี้ยง จึงสั่งให้คนเฝ้านาทำบ่วงดักให้ได้ ต่อมาเมื่อฝูงนกลงมากินข้าวสาลีเช่นเคย พญานกแขกเต้าโพธิสัตว์ก็ติดบ่วง แต่ไม่กล้าส่งเสียงร้องเพราะเกรงว่าบริวารจะแตกตื่นหนีไปก่อนที่จะกินอิ่ม

ครั้นบริวารกินอิ่มแล้ว พญานกแขกเต้าจึงร้องขึ้น บริวารต่างก็พากันบินหนีไปหมด คนเฝ้านารีบมาจับนกแขกเต้าไปให้พราหมณ์ พญานกแขกเต้าแจ้งแก่พราหมณ์ว่าบุตรของตนยังอ่อนอยู่ ขนปีกยังไม่ขึ้น ตนจึงต้องเลี้ยงดูเป็นการฝากหนี้ไว้กับบุตร ส่วนบิดามารดาซึ่งเคยเลี้ยงดูตนมานั้นบัดนี้ก็แก่ชราแล้ว ตนจึงต้องใช้หนี้ด้วยการคาบรวงข้าวไปฝาก และยังมีนกแขกเต้าหลายตัวที่ทุพพลภาพ ไม่อาจออกหากินได้ ตนก็ได้คาบรวงข้าวไปฝากเช่นกัน การกระทำเช่นนี้นับเป็นบุญนิธิคือขุมทรัพย์แห่งบุญ พราหมณ์ได้ฟังก็เกิดความเลื่อมใสจึงยกที่นาแปลงหนึ่งให้พญานกแขกเต้าพาบริวารมากินข้าวสาลีได้เต็มที่ แต่พญานกแขกเต้าก็ขอรับไว้เพียงบางส่วน พราหมณ์จึงให้คนเฝ้านาปักเขตแดนให้ชัดเจนสำหรับฝูงนกแขกเต้า ส่วนตนก็เริ่มทำทานตั้งแต่นั้นมา

สายวรุณ น้อยนิมิตร , กุสุมา รักษมณี 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)