พญานกโพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องธัมมัธชชาดก ฉักกนิบาต ในนิบาตชาดก

ครั้งพระเจ้าพรหมทัตครองนครพาราณสี พระโพธิสัตว์เสวยพระชาติเป็นพญานก อาศัยอยู่บนเกาะกลางมหาสมุทร มีหมู่นกแวดล้อมเป็นบริวาร ครั้งนั้นพวกพ่อค้าแคว้นกาสีจับกาตัวหนึ่งได้และเมื่อแล่นเรือไปถึงกลางมหาสมุทรเรือก็แตก กาบินไปจับที่เกาะซึ่งพญานกโพธิสัตว์และบริวารอาศัยอยู่ กาคิดอุบายจะกินไข่และลูกนกจึงโผลงบนพื้นดินยืนด้วยเท้าข้างหนึ่งและอ้าปากไว้ นกทั้งหลายเห็นก็ถามชื่อ กาตอบว่าตนชื่อผู้ตั้งอยู่แล้วในธรรม บรรดานกถามว่าเหตุใดจึงยืนด้วยเท้าข้างเดียว กาบอกว่าถ้าใช้เท้า 2 ข้างเหยียบจะทำให้แผ่นดินทลายได้ นกทั้งหลายถามว่าเหตุใดกาจึงอ้าปาก กาตอบว่าเพื่อจะให้โอวาท แล้วกาก็แสดงโอวาทว่าให้ประพฤติสุจริตธรรมเสมอจะได้เป็นสุขทั้งในโลกนี้และโลกหน้า บรรดานกไม่รู้เท่าทันก็พากันสรรเสริญและรักใคร่นับถือกา มอบหน้าที่ให้ดูแลรักษาไข่และลูกนก

เมื่อฝูงนกบินไปหาอาหาร กาก็กินไข่และลูกนกจนอิ่ม เมื่อนกทั้งหลายกลับมาไม่เห็นลูกก็ร้องหา แต่เห็นกาทำอาการสำรวมเช่นเดิมจึงไม่สงสัยและยังนับถือว่ากาเป็นผู้ประพฤติธรรม วันหนึ่งพญานกโพธิสัตว์คิดว่าแต่ก่อนไม่เคยมีเหตุแต่เมื่อกามาอยู่ก็เกิดเรื่องร้ายขึ้นจึงคอยสังเกต เมื่อถึงเวลาหาอาหารพญานกทำทีบินไปพร้อมกับบริวาร แล้วบินกลับมาจับในที่มีกิ่งไม้ปิดอยู่ กาเข้าใจว่านกบินไปหมดแล้วก็คาบเอาไข่และลูกนกมากินแล้วกลับไปยืนเท้าเดียวอ้าปากดังเดิม เมื่อบรรดานกบินกลับมารวมกัน พญานกโพธิสัตว์เล่าเหตุการณ์ให้ฟังและให้ช่วยกันจับกาให้ได้ พญานกบอกว่ากาอ้างธรรมด้วยวาจาอย่างเดียวแต่ไม่กระทำการอันเป็นธรรม มีถ้อยคำอ่อนหวานแต่ใจประทุษร้าย พญานกบอกให้บริวารช่วยกันลงโทษกาไม่ให้อยู่ร่วมกับพวกนกอีกต่อไป แล้วพญานกโผลงจิกหัวกาและนกบริวารรุมกันจิกตีกาจนตายในที่นั้น