TLD-003-2598

พญาราชสีห์โพธิสัตว์ (ชื่อตัวละคร)

มหาอุกกุสชาดก   นิบาตชาดก  

พญาราชสีห์โพธิสัตว์เป็นตัวละครในเรื่องมหาอุกกุสชาดก ปกิณกนิบาต ในนิบาตชาดก

ในแผ่นดินพระเจ้าพรหมทัตแห่งเมืองพาราณสี มีสระน้ำแห่งหนึ่ง ทิศเหนือเป็นที่อยู่ของพญาราชสีห์โพธิสัตว์ ทิศใต้เป็นที่อยู่ของพญาเหยี่ยว ทิศตะวันออกเป็นที่อยู่ของพญาอุกกุสราช (พญานกออก) และทิศตะวันตกเป็นที่อยู่ของนางเหยี่ยว ส่วนที่กลางสระมีเกาะซึ่งเป็นที่อยู่ของพญาเต่าดำ วันหนึ่งพญาเหยี่ยวไปขอนางเหยี่ยวเป็นคู่ครอง นางบอกให้พญาเหยี่ยวไปผูกมิตรกับพญาสัตว์ทั้งสามเสียก่อนจึงจะยอมเป็นภรรยา พญาเหยี่ยวทำตามคำแนะนำ แล้วพานางเหยี่ยวไปทำรังอยู่ที่ต้นกระทุ่มซึ่งอยู่บนเกาะกลางสระ ต่อมาทั้งสองมีลูกด้วยกัน 2 ตัว วันหนึ่งเหล่านายพรานปัจจันตคามออกล่าสัตว์จนถึงเวลาเย็นก็จับสัตว์ไม่ได้ ทั้งหมดจึงปรึกษากันจะจับปลาและเต่ากลับไปแทนเพื่อจะได้ไม่กลับบ้านมือเปล่า เหล่านายพรานพากันเดินท่องน้ำไปหยุดพักอยู่ใต้ต้นกระทุ่มบนเกาะกลางสระ ขณะนั้นมีฝูงยุงและริ้นรบกวน พรานจึงสุมควันไล่ ควันไฟลอยไปถึงรังของพญาเหยี่ยว ลูกนกทั้งสองแสบตาก็ส่งเสียงร้อง นายพรานได้ยินก็คิดจะจับลูกนกมากิน แม่นกจึงให้พญาเหยี่ยวไปขอความช่วยเหลือจากพญานกออก เมื่อพญานกออกมาถึงก็ไปจับอยู่บนยอดไม้รอดูเหตุการณ์

ครั้นเห็นนายพรานจุดคบไฟกำลังปีนต้นกระทุ่ม พญานกออกก็บินดำลงไปในสระแล้วใช้ปีกกับจะงอยปากนำน้ำไปดับไฟ นายพรานปีนลงไปจุดคบไฟใหม่ พญานกออกก็นำน้ำมาดับไฟอีก เป็นเช่นนี้อยู่หลายครั้ง นางเหยี่ยวเห็นพญานกออกอ่อนแรงจึงให้พญาเหยี่ยวไปตามพญาเต่าดำมาช่วย พญาเต่าคลานไปหมอบฟุบอยู่ที่เกาะ นายพรานเห็นเต่าดำตัวโตก็เปลี่ยนใจจะจับเต่าไปเป็นอาหารแทน แล้วพากันเอาเถาวัลย์ไปคล้องจับ แต่พญาเต่าดำกลับฉุดเถาวัลย์ดึงพวกนายพรานตกลงไปในสระ สำลักน้ำเข้าไปเต็มท้อง เมื่อขึ้นเกาะได้ นายพรานหารือกันจะรอให้ถึงเวลาเช้าแล้วจะจับลูกนก นางเหยี่ยวจึงให้พญาเหยี่ยวไปตามพญาราชสีห์โพธิสัตว์มาช่วย เหล่านายพรานเห็นพญาราชสีห์วิ่งตรงเข้ามาก็ตกใจกลัว แตกตื่นหนีไป พญาเหยี่ยว พญานกออก และพญาเต่าดำเข้าไปทำความเคารพพญาราชสีห์โพธิสัตว์ และฟังคำสอนเรื่องอานิสงส์ของการคบมิตร พญาราชสีห์เตือนให้พญาสัตว์ทุกตัวรักษาไมตรีที่มีต่อกันไว้ แล้วสัตว์ทั้งหลายก็แยกย้ายไปสู่ที่อยู่ของตน นางเหยี่ยวพูดกับพญาเหยี่ยวเรื่องมิตตธรรมว่าเหตุที่สามารถกำจัดศัตรูได้ในครั้งนี้เป็นเพราะอาศัยกำลังของกัลยาณมิตรเป็นเกราะป้องกันภัยจึงควรสามัคคีกันไว้

กิตติชัย พินโน 

ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)

Attribution-NonCommercial-NoDerivs (CC BY-NC-ND)